Unu'a Jar'o

1922 Decembr'o

Numer'o 3

Literatur'a
Mond'o

Respond'a Redaktor'o: D^Ro Teodor'o SCHWARTZ

Redakt'a Komitat'o: Juli'o BAGHY, DRO Koloman'o De KALOCSAY,
PAŬLO De LENGYEL, PAŬLO BALKÁNYI, ADALBERTO BAYER

Administr'ej'a Direktor'o: Andre'o BÁN

Ni'a Kun'labor'ant'ar'o: LOUISE BRIGGS (ARMLEY), J. GRAU CASAS (BARCELONA), F.E. HAINE (BRUXELLES), NIKOLAO HOHLOV (ZAGREB), DRO Emil PFEFFER (WIEN), Iv'a'n H. KRESTANOFF (DRESDEN), PAUL MEDEM (KAUNAS), EMMA H. OSMOND (LONDON), M. SOLOVJEV (SKOPLJE), Juli'o WERNER (BUDAPEST), DRO Leon'o ZAMENHOF (VARSOVIO)

Redakt'ej'o Kaj Administr'ej'o: BUDAPEST Vi, ANDRÁSSY-Ut 81

Pres'it'a: Glob'us Pres'art'institut'o A. S.

La Krist'nask'o jam frap'is sur la pord'o kaj la Nov'a Jar'o star'as antaŭ la sojl'o. Ni profit'as ĉi tiu'n okaz'o'n por tut'kor'e dezir'i al vi agrabl'a'j'n fest'o'tag'o'j'n kaj feliĉ'a'n nov'jar'o'n. Ni ne ven'as kun mal'plen'a'j man'o'j al vi, ĉar kun'e kun ni'a'j bon'dezir'o'j ni met'as sur vi'a'n tabl'o'n la plej freŝ'a'n numer'o'n de la „Literatur'a Mond'o“. Ĝi est'as ver'a donac'o, kiu postul'is de ni ofer'o'j'n, sed ni far'is tio'n volont'e, ĉar per tio, ni vol'is esprim'i ni'a'n dank'o'n por la sincer'a kaj kompren'a akcept'o, por vi'a'j gratul'o'j. Per tiu ĉi numer'o ni vol'as don'i pruv'o'n al vi pri tio, ke ni'a'j entuziasm'o, persist'ec'o, si'n'don'em'o al la grav'a entrepren'o ne mal'pli'iĝ'is, eĉ pli'fort'iĝ'is. Per tio ni vol'as montr'i, ke est'u konvink'iĝ'int'a'j la dub'ant'o'j, ke ni'a serioz'a klopod'o star'as sur firm'a financ'a baz'o kaj ne'el'ĉerp'ebl'a moral'a fundament'o. Per tiu ĉi last'a ni alud'as je tiu ĉi moral'a fundament'o, kio'n ni trov'is en vi'a'j kor'o'j.

Ni ne erar'is do, opini'ant'e, ke la Esperant'ist'ar'o jam est'as matur'a hav'i bel'eg'a'n, grand'a'n kaj ampleks'a'n fak'a'n gazet'o'n por literatur'o kaj art'o, kiu ind'e pov'us est'i kompar'at'a kun la naci'lingv'a'j revu'o'j.

„Krom Esperant'o de U.E.A. kaj Esperant'o Triumf'ont'a, nepr'e Literatur'a Mond'o dev'as est'i abon'at'a de ĉiu serioz'a Esperant'ist'o“ — skrib'is al ni unu el ni'a'j leg'ant'o'j. Ni konsent'as, ĉar nur tiam ni pov'os efektiv'ig'i tut'e ni'a'n program'o'n kaj don'i ampleks'a'n, luks'a'n, rimark'ind'a'n, art'a'n revu'o'n al la tut'mond'a Esperant'ist'ar'o, se ĉiu'j kun'help'as kaj sub'ten'as ni'a'n labor'o'n, don'ant'e al ni financ'a'n kaj moral'a'n rimed'o'j'n.

La hungar'a naci'o fest'as la cent'jar'a'n dat're'ven'o'n de la nask'iĝ'o de si'a plej geni'a lirik'a poet'o Petőfi. La naci'o re'memor'as pri si'a fil'o, kies meteor'simil'a aper'o kaj mal'aper'o las'is por ĉiam si'a'n lum'o'n en kor'o de ĉiu hungar'a generaci'o. Sed ne nur la hungar'o'j fest'as, nun re'memor'as pri li la literatur'a'j medi'o'j de ali'a'j naci'o'j, ĉar li est'as ne nur naci'a, sed ankaŭ inter'naci'a poet'o, kies geni'o ir'is trans la land'lim'o'j'n.

Li'a viv'o est'is erupci'a, sen'ĉes'e altern'ant'a inter sufer'o kaj ĝoj'o en mal'esper'o kaj glor'o. La viv'o don'is al li ĉio'n, escept'e riĉ'ec'o'n kaj long'a'j'n jar'o'j'n.

Post for'ig'o el la lice'o, pro pasi'a vizit'ad'o de la teatr'o'j, li ĵet'is si'n en la vent'eg'o'n de la viv'o kaj sen protekt'ant'o'j, sen ia ajn sub'ten'o li komenc'is la lukt'o'n por la ekzist'o. Ne'esting'ebl'a'j sopir'o'j flam'is en li'a kor'o kaj li'a ekstrem'a karakter'o kvazaŭ pel'is li'n por serĉ'i la voj'o'n al la sen'mort'ec'o. Ne'trov'ant'e help'o'n kaj mecenojn li soldat'iĝ'is pro mal'esper'o, sed baldaŭ li'a mal'san'o liber'ig'is li'n el la milit'serv'o kaj li far'iĝ'is migr'ant'a aktor'o. Li ek'vag'is tra la land'o, sed konvink'iĝ'int'e, ke li neniam pov'as far'iĝ'i fam'a aktor'o, baldaŭ li re'ven'is al Peŝto. Tiu'temp'e jam kelk'a'j el li'a'j poem'o'j est'is bon'e kon'at'a'j. Oni ek'kon'is li'n kaj la fam'o lev'is li'n al piedestal'o de la glor'o kaj li far'iĝ'is idol'o de la jun'ul'ar'o. Li stud'is fremd'a'j'n lingv'o'j'n kaj traduk'is. Li edz'iĝ'is kontraŭ la vol'o de la ge'patr'o'j de la fianĉ'in'o sed li'a famili'a viv'o est'is feliĉ'a. En la batal'o por la liber'ec'o li far'iĝ'is major'o, adjutant'o de general'o Bem. La ard'ant'a patriot'a sent'o ig'is li'n serĉ'i la plej grand'a'j'n danĝer'o'j'n en la batal'o'j kaj en si'a du'dek'ses'a jar'o li far'iĝ'is hero'a viktim'o en la mal'gajn'it'a batal'o ĉe Ŝegeŝvár. Neni'u sci'as, kie kaŝ'as li'a'n cindr'ar'o'n la patr'in'a ter'o.

Spontan'a sincer'ec'o, ver'e ideal'a entuziasm'o, flam'em'a sen'pacienc'o, ofer'em'o, vant'ec'o, bar'o'j'n detru'ant'a energi'o, katen'o'j'n ne'toler'ant'a liber'am'o karakteriz'is li'n kaj li'a'j poem'o'j re'spegul'as ĉio'n ĉi.

Li'a'j plej fam'a'j poem'o'j est'as: „La apostol'o“, en kiu li rakont'as la martir'viv'o'n de vir'o, kiu batal'as por la popol-liber'ec'o. En tiu ĉi poem'o Petőfi ver'e don'as si'n mem kun'e kun si'a'j tiran'mal'am'o, kompren'em'o por mizer'ul'o'j, profet'a pov'o; „Johano la Brav'a“, en kiu li rakont'as pri am'o, mal'feliĉ'o, for'migr'o, aventur'o'j, hero'a'j far'o'j kaj ven'o en Fe'o'land'o'n de jun'a kamp'ar'an'o; sen'nombr'a'j popol'kant'o'j, en kiu'j li pentr'is la al'log'a'n dolĉ'ec'o'n de la kamp'ar'a viv'o. La natur'pentr'ant'a'j poem'o'j montr'as li'a'n am'o'n al si'a am'at'a eben'aĵ'o, kie li nask'iĝ'is, kie viv'is li'a'j simpl'a'j ge'patr'o'j.

La mizer'o de la vagabond'a viv'o plant'is profund'a'j'n pens'o'j'n en li, li'a penetr'a observ'em'o ig'is li'n vid'i la mond'o'n tia, kia ĝi est'as, kaj li dis'ŝut'is la trezor'o'j'n de si'a kor'o kun sen'afekt'a simpl'ec'o kaj mal'avar'ec'o. La flor'polv'a freŝ'ec'o de li'a'j poezi'a'j flor'o'j eĉ nun, post cent jar'o'j; rest'is pomp'ant'a. La temp'o ne pov'is velk'ig'i ĝi'n, ĉar la lingv'o kaj esprim'riĉ'ec'o de li'a poezi'o kaj profund'a grav'ec'o de li'a'j pens'o'j est'as tiel modern'a'j, tiel aktual'a'j, kvazaŭ la hodiaŭ'o est'us nask'int'a ili'n.

Ne'mir'ind'e, ĉar li anticip'is ja epok'o'j'n kaj okup'as rajt'a'n lok'o'n en la Parnas'o de popol'o'j.

Fin'o De Septembr'o

Flor'ad'as ankoraŭ la flor'o'j en val'o
Kaj verd'as ankoraŭ la popl'o ĉe l’ pont’,
Sed vid'u, jam tie la vintr'a vual'o,
La neĝ'o ek'kovr'is la supr'o'n de l’ mont’.
En kor’ mi'a jun'a kun fajr'a radi'o
Printemp'e bril'eg'as ankoraŭ la sun’,
Sed griz'a jam iĝ'is ĉe mi'a tempi'o
La nigr'a har'ar’ pro la prujn’ de aŭtun’.

La flor'o for'fal'as, la viv'o for'paŝ'as...
Al'flug'u, edz'in’, ho am'at'a kolomb’,
La vang'o'j'n sur brust'o'n nun mi'a'n vi kaŝ'as,
Ĉu ebl'e ne — baldaŭ — sur herb'o'j'n de l’ tomb’?
Ho dir'u, se mort’ mi'n antaŭ'e for'ŝir'os,
Ĉu rest'os mi ĉe vi en plor'a memor’,
Aŭ iam la am’ de jun'ul’ vi'n al'tir'os,
Kaj nom'o'n la mi'a'n fal'ig'os vi for?

Se ĵet'os vi for la vidv'in'a'n vual'o'n,
Ĉe l’ tomb’ ĝi'n pend'ig'u, flirt'ig'u ĝi'n vent’,
Ĝis flag'o'n la nigr'a'n, las'int'e for val'o'n
De l’ mort’ mi sub'port'os en nokt'a silent’,
De'viŝ'i la vang'o'j'n mal'sek'a'j'n de plor'o
Pro vi, forges'int’ kun facil'a anim’
Kaj vind'i la vund'o'n kruel'a'n de l’ kor'o
Amonta eĉ tiam, eĉ tie, sen lim’.

La Vent'o

Nun, kun mol'a flustr'o, mild'a vent’ mi est'as,
Mi la verd'a'j'n kamp'o'j'n tra- kaj tra'promen'as,
Kis'o'n spir'as mi, la dolĉ'a'n, varm'a'n kis'o'n
Lip'o'j de l’ burĝon'o'j am'donac'e pren'as.
„Flor'u, ho fil'in'o'j bel'a'j de l’ printemp'o,
Flor'u, flor'u!“ — dir'as mi'a dolĉ-susur'o.
Ili sen'vest'iĝ'as kun hont'em'o ĉarm'a,
Sur ili'a brust’ mi sven'as pro l’ plezur'o.

Morgaŭ blov’ sovaĝ'a, sibl'a bru’ mi est'os,
Trem'as antaŭ mi, ĉar tim'as mi'n la branĉ'o,
Sci'as, ke mi hav'as en la man’ tranĉ'il'o'n,
Kaj de'fal'os ĝi per ĝi'a akr'a tranĉ'o.
„He, knab'in'o'j stult'a'j, tro'kred'em'a'j, velk'u!“
Sibl'as mi al pal'a'j flor'o'j ĉe'orel'e.
Ili velk'e fal'as brust'e'n de l’ aŭtun'o
Kaj mi rid'as ili'n mok'e kaj kruel'e.

Nun kun flu’ pli mol'a ol river’ trankvil'a
Tra l’ aer'o naĝ'as mi silent'e, pac'e,
Pri ekzist'o mi'a sci'as nur abel'o,
Se ĝi hejm'e'n'ven'as de la kamp'o lac'e.
Se jam pen'e flug'as la abel’ pro ŝarĝ'o,
Kiu'n ĝi kun'port'as por miel-prepar'i,
La skarab'o'n et'a'n pren'as mi sur man'o'n
Por flug'ad'o'n ĝi'a'n pli facil'a far'i.

Morgaŭ uragan'o kun hurl'ant'a muĝ'o,
Sur ĉeval’ sovaĝ'a tra la mar’ mi bru'as.
Kiel instru'ist'o al infan’ petol'a
Mi la verd'a'j'n bukl'o'j'n de la mar’ ek'sku'as
Se mi trov'as ŝip'o'n, mi flug'il'o'n ĝi'a'n,
La flagr'ant'a'n vel'o'n, ŝir'as furioz'e,
Skrib'as mi per mast’ sur ond'o'j'n ĝi'a'n sort'o'n:
Ke ĝi ne plu kuŝ'os en haven’ ripoz'e.

Kiel Strang'e Sonĝ'is Mi...

Majstr'o PAŬL’

Cerb'um'is majstr'o Paŭl’ ĉi-manier'e,
Kaj sur okul'o'j'n
La ĉap'o'n ŝov'is li sovaĝ-fier'e:
„He, per diabl'o!
Por kio ja edz'in’! Mi ŝi'n enu'as!
Sen ŝi la viv'o pli liber'e flu'as.
For'pel'os mi ŝi'n... tiel ŝajn'as sort'o...“
Kaj jen, li ag'is ĝust'e laŭ la vort'o.

Cerb'um'is majstr'o Paŭl’ ĉi-manier'e,
Sed sur okul'o'j'n
Ne ŝov'is ĉap'o'n nun sovaĝ-fier'e:
„He, per diabl'o!
For'pel'i tamen est'is ŝi'n domaĝ'e,
Ŝi pli'grand'ig'is la hav'aĵ'o'n saĝ'e.
Nun ĝi pere'os... tiel ŝajn'as sort'o...“
Kaj jen, okaz'is ĝust'e laŭ la vort'o.

Cerb'um'is majstr'o Paŭl’ ĉi-manier'e,
Kaj sur okul'o'j'n
De'nov'e ĉap'o'n ŝov'is li fier'e:
„He, per diabl'o!
Ja mi'n mal'ĝoj'o plu ne persekut'os,
Eĉ, kio rest'is, tio'n mi for'ŝut'os.
Jes, mi for'ŝut'os... tiel ŝajn'as sort'o...“
Kaj jen, li ag'is ĝust'e laŭ la vort'o.

Cerb'um'is majstr'o Paŭl’ ĉi-manier'e,
Kaj sur okul'o'j'n
La ĉap'o'n ŝov'is li mal'ĝoj-koler'e:
„He, per diabl'o!
Ja est'as jam je ĉio, ĉio fin’ nun,
Do kio'n far'i? Ĉu pend'ig'i mi'n nun?
Jes, mi pend'ig'os... tiel ŝajn'as sort'o...“
Kaj jen, okaz'is ĝust'e laŭ la vort'o.

La Bosk'et'o'n Bird'o Rav'as

Kant'o De La Hund'o'j

Fajf'eg'as la vent'eg'o
Sub pez'a, nigr'a nub’
De l’ vintr'o du ĝemel'o'j:
Frap'ad'as neĝ’ kaj pluv’.

Sed kiom ni'n koncern'as!
La bon'a grand-sinjor’
En kuir'ej-angul'o
Ni'n las'as kun favor’.

Pri manĝ'o ni ne zorg'as;
Post li'a sat'manĝ'ad’
La ni'a'j est'as ĉiu'j
Rest'aĵ'o'j sur la plad’.

Ja ver'e, ke kelk'foj'e
Ek'son'as vip'a plaŭd’,
Dolor'as plaŭd'o, sed ja
San'iĝ'as hund'a haŭt’.

Kaj se koler'o pas'is,
Ni'n vok'as la Sinjor’,
Pied'o'j'n li'a'j'n lek'as
Ni kun feliĉ'a kor’.

Kant'o De La Lup'o'j

Fajf'eg'as la vent'eg'o
Sub pez'a, nigr'a nub’
De l’ vintr'o du ĝemel'o'j:
Frap'ad'as neĝ’ kaj pluv’.

Ni loĝ'as en la nud'a
Dezert'o sen defend’,
Ne ŝirm'as tie ni'n eĉ
Arb'et'a branĉ'o'tend’.

Ekster'e la mal'varm'o,
Intern'e la mal'sat’:
Du ni'a'j turment'ant'o'j
Ni'n pel'as sen kompat’.

Kaj tie, jen la tri'a:
Paf'il’ kun kugloŝut’.
Ruĝ'iĝ'as blank'a neĝ'o
Per ni'a sang'o'gut’.

Ni frost'as kaj mal'sat'as,
Hurl'ant'e pro l’ mizer’,
Kun kugl'o en la flank’... sed
Ni viv'as en liber’!

Rest'is nur unu tag'o ĝis Krist'nask'o. La vintr'o furioz'is. La en'glaci'iĝ'int'a Vitoŝa-mont'ar'o sever'e rigard'is el sub si'a blank'a mantel'o, tra'fend'it'a kelk'lok'e de akr'a'j rok'o'j. Frost'a vent'o, bor'ant'a ĝis la ost'o'j, blov'is de la neĝ'a'j pint'o'j super Sofi'an. Er'a neĝ'o kaj prujn'o tra'flug'is de temp'o al temp'o en la frost'iĝ'int'a aer'o, pilk'e'volv'is si'n kaj kovr'is la tegment'o'j'n, kort'o'j'n, strat'o'j'n. Est'is mal'varm'eg'e. La kamen'tub'o'j el'ĵet'is nigr'a'j'n kolon'o'j'n de fum'o al la sen'voĉ'a griz'a ĉiel'o, kaj mir'ind'e, tiu ĉi fum'o est'is nun tiel gaj'a, tiel ĝentil'a, tiel ĝoj'ig'is la anim'o'n! Ĝi memor'ig'is la varm'o'n, la bon'fart'o'n, la kontent'ec'o'n, kiu ĉirkaŭ'is la feliĉ'ul'o'j'n en tiu ĉi mond'o, spit'e la frost'o'j, la Vitoŝaj vent'eg'o'j, la glaci'a mort'ig'a spir'ad'o de la vintr'o...

Nom'e, tiu'n vid'aĵ'o'n ĝu'ad'is de si'a fenestr'o, sid'iĝ'int'a'j sur la mol'a kanap'o, ge'sinjor'o'j Jordanov, edz'iĝ'int'a'j antaŭ unu kaj du'on'o jar'o'j. Canko Jordanov, grav'a ofic'ist'o en iu ministeri'o, hom'o kler'a, mond'um'a kaj pasi'e si'n'don'a al si'a jun'a edz'in'o, fiks'is silent'e la rigard'o'n i'e'n al la neĝ'a'j koks'o'j de Vitoŝa. Evident'e, li nek rigard'is i'o'n tie, nek est'is okup'it'a de ia difin'it'a pens'o, ĉar li'a vizaĝ'o hav'is la esprim'o'n de tiu trankvil'a, sen'zorg'a distr'ec'o, kiu ek'posed'as ne'vol'e la hom'o'n, kiam li'a anim'o est'as trankvil'a, kiam li'a viv'o flu'as facil'e kaj glat'e kaj kiam li, el varm'a ĉambr'o, viv'ig'at'a de la ĉe'est'o de bel'eg'a edz'in'o kaj de l’ gaj'a bru'ad'o de l’ forn'o, rigard'as ekster'e la furioz'e bru'eg'ant'a'j'n blov'ad'o'j'n de l’ vintr'o. Ĉiu est'as tra'viv'int'a tiu'n feliĉ'a'n-ego'ist'a'n sonĝ'simil'a'n stat'o'n.

La rigard'o de li'a edz'in'o ankaŭ kur'is ekster'e'n de la ĉambr'o, sed ne tiel mal'proksim'e'n kaj sen'cel'e. Ŝi est'is ĝi'n direkt'int'a mal'supr'e'n al najbar'a kort'o. En la fund'o de tiu ĉi kort'o est'is du'on'ruin'ig'it'a dom'et'o kun mal'alt'a kamen'tub'o, kiu rigard'is mal'ĝoj'e al la ĉiel'o, send'ant'e al ĝi varm'a'n fum'o'n; el sub la pend'ant'a kaj kurb'iĝ'int'a tegment'o rigard'et'is fenestr'et'o, kies tri romp'it'a'j vitr'o'j est'is anstataŭ'it'a'j de ĉifon'o'j, kaj antaŭ la sojl'o de la mal'alt'a pord'o est'is amas'iĝ'int'a lavang'o. Tiu ĉi mizer'a dom'et'o, kaŝ'it'a inter la grand'a'j riĉ'ul'a'j dom'o'j, simil'is al ĉifon'a almoz'ul'in'o, perd'iĝ'int'a inter amas'o da feliĉ'a'j kaj fier'a'j major'edz'in'o'j. La simil'ec'o inter la dom'et'o kaj almoz'ul'in'o ankoraŭ pli'grand'iĝ'is per la aspekt'o, kiu'n ĝi hav'is kvazaŭ etend'int'e man'o'n al la ĉirkaŭ'a'j grand'eg'a'j dom'o'j, kaj dir'ant'e: „Kompat'o'n, send'u al mi unu el vi'a'j lign'o'j kaj mi plen'iĝ'os je varm'o; send'u al mi unu el vi'a'j mult'e'kost'a'j ornam'aĵ'o'j kaj mi plen'iĝ'os je ĝoj'o, ebl'e ankaŭ je kant'o tiu'n ĉi vesper'o'n... Ĉu vi vid'as?... Mal'mult'o'n mi bezon'as por est'i dank'em'a al Di'o. Kompat'u mi'n!“

Sed la grand'a'j dom'o'j silent'as, ili est'as sen'anim'a'j; kaj la feliĉ'a'j hom'o'j ne aŭd'as (ho ve! la feliĉ'o hav'as tiu'n ĉi mank'o'n — mal'akr'ig'i la orel'tambur'et'o'n); la abund'a bru'ad'o de l’ forn'o ne las'as ven'i ĝis ili'a'j orel'o'j la akr'a'n kant'o'n de la vent'eg'o en la tru'it'a dom'o de la mal'riĉ'ul'o. Ver'ŝajn'e, S-in'o Jordanov aŭd'is tiu'n kant'o'n, ĉar ŝi'a vizaĝ'o iom post iom kovr'iĝ'is per nub'o'j kaj subit'a kompat'o larm'ig'is ŝi'a'j'n okul'o'j'n.

— Kompat'ind'a Danĉovica, kiu sci'as, kiel ŝi fart'as nun?... Ĉu vi vid'as, Canko, nur ili'a kamen'tub'o ne fum'as — dir'is ŝi medit'ant'e al si'a edz'o, ne lev'ant'e la okul'o'j'n de la ĉifon'a fenestr'et'o de l’ mizer'a loĝ'ej'o.

Ŝi'a edz'o mal'lev'is tiam la rigard'o'n de la pint'o'j de Vitoŝa kaj vigl'e ek'rigard'is la mal'riĉ'ul'a'n kort'o'n.

— La mal'riĉ'a, — ek'parol'is li — kaj krom tio kvin infan'o'j!... Kaj ĉiu'j loĝ'as en tiu ĉambr'et'o sen fajr'o. Se ŝi'a edz'o est'us viv'a, li sub'ten'us ili'n per si'a mal'grand'a salajr'o. Kaj nun, kiel ili fart'as, mi prezent'as al mi Ver'a!

— Di'o, Di'o, kial vi kre'as mal'riĉ'ul'o'j'n! — ek'kri'is ne'vol'e Ver'a, kaj sur ŝi'a vizaĝ'o pas'is nov'a nub'o de sincer'a mal'ĝoj'o.

— Kaj dir'as iu'j, ke ne ekzist'as ĉe ni grand'a mal'riĉ'ec'o: kred'ebl'e tio ĉi est'as dir'it'a por sen'kulp'ig'i si'n, ke ne ekzist'as ankaŭ kompat'em'o — rimark'ig'is Canko.

En tiu ĉi moment'o la vent'eg'o tiel furioz'e muĝ'is ekster'e, ke la fenestr'o'j ek'trem'is. Ver'a ne'atend'it'e ek'kri'is montr'ant'e la dom'o'n de Danĉovica. La vent'eg'o, per si'a ne'venk'ebl'a fort'o, est'is el'puŝ'int'a la ĉifon'o'j'n, kiu'j ŝtop'is la romp'it'a'j'n vitr'o'j'n de l’ fenestr'o, kaj liber'e en'ir'is en la mal'lum'a'n ĉambr'et'o'n. Tio ĉi kaŭz'is terur'a'n tumult'o'n en la ĉambr'o. La infan'o'j ek'kri'eg'is pro la ek'mord'o de la furioz'a mal'varm'eg'o kaj tuj el'ir'is ekster'e'n, kovr'it'a'j preskaŭ per ĉifon'o'j, kaj la mal'grand'ul'o'j, nur en ĉemiz'et'o'j kaj fort'e plor'ant'a'j. Ĉiu'j ek'kur'is tra la kort'o kaj kaŝ'iĝ'is sub la tegment'o de forĝ'ej'o ĉe la ali'a rand'o de l’ kort'o, kie la fajr'ej'o mild'ig'is iom la aer'o'n. Nur la patr'in'o rest'is en la ĉambr'o por ŝtop'i tie la tru'o'j'n. Ŝi'a mal'san'em'a kaj mal'gras'a vizaĝ'o vid'et'iĝ'is tra ili kiel fantom'o... Sed la vent'eg'o mal'hel'ig'is per neĝ'a'j nub'o'j la aer'o'n kaj mal'help'is al la ge'edz'o'j rigard'i la spektakl'o'n.

Tiam ili turn'iĝ'is mal'antaŭ'e'n kaj ili'a'j rigard'o'j fal'is en ili'a'n varm'ig'it'a'n ĉambr'o'n, riĉ'e ornam'it'a'n per bild'o'j en luks'a'j kadr'o'j, kun pomp'a'j lamp'o'j met'it'a'j sur jugland'lign'a'j seĝ'et'o'j, kun silk'a'j kanap'o'j, mult'e'kost'a'j tapiŝ'o'j, sen'util'aĵ'et'o'j, statu'et'o'j. Tiu ĉi aspekt'o de ili'a propr'a feliĉ'o kaj komfort'ec'o por moment'o konfuz'ig'is ili'a'j'n anim'o'j'n per si'a kontrast'o la unu'a... Sed baldaŭ la mal'bon'a humor'o mal'fort'iĝ'is, kaj ili'a inter'parol'o tuŝ'is ali'a'n tem'o'n. Kvazaŭ dik'a kurten'o fal'is inter la feliĉ'a par'o kaj la mond'o de la mal'feliĉ'ul'o'j. Almenaŭ ĉe Ver'a oni pov'is vid'i tiu'n trankvil'iĝ'o'n. Ŝi star'iĝ'is pro io kaj, pas'int'e preter la spegul'o, ĵet'is rapid'a'n kaj feliĉ'a'n rigard'o'n al la blanket'a, ĉarm'a, rid'et'ant'a vizaĝ'et'o, kiu'n ŝi vid'is en la grand'a kristal'o.

— A prop'os, mi est'is forges'int'a, sed kio'n vi far'is pri la vest'o? — vigl'e ŝi demand'is si'a'n edz'o'n, kiu rest'is ĉiam ankoraŭ medit'ant'a.

— Bon'eg'a afer'o... Forges'is... Kiel original'a vi est'as, Canko! — dir'is Ver'a du'on'koler'e, korekt'ant'e si'a'n tualet'o'n.

— Kaj ĉu vi aŭd'as? — re'e turn'iĝ'is Ver'a — ir'u en la mod'a'n magazen'o'n de Sinjor'in'o U. Tie mi vid'is bel'eg'a'n bal'mantel'o'n... brokat'o, mir'ind'aĵ'o, bel'eg'ec'o!... Io sen'simil'a!

— Sal'et'a? Cent'tri'dek frank'o'j! Tia'n mizer'aĵ'o'n vi nom'as sal'et'a! Aŭ vi vol'as konfuz'i mi'n... Vi sci'as, ke ni est'as invit'it'a'j je la bal'o ĉe X la tri'a'n tag'o'n de Krist'nask'o, kaj neces'a est'as al mi la mantel'o, kiel la aer'o, kiu'n mi spir'as.

— Ne est'as sufiĉ'e nur, ke vi dir'u „bon'eg'e“, Canĉjo... Sed vi dev'as rapid'i, por ke iu ali'a bel'ul'in'o ne aĉet'u tiu'n super'bel'eg'a'n vest'o'n... Prezent'u al vi, tio est'us terur'a!

„Pli terur'a ol la scen'o, kiu'n ni vid'is antaŭ mal'mult'e da temp'o“, vol'is ironi'e fin'i Canko, sed ne el'dir'is si'a'j'n vort'o'j'n.

Ŝi antaŭ'vid'is, ke li far'os kontraŭ'dir'o'j'n kaj decid'e inter'romp'is li'n.

— Sen „sed“, Canĉjo! — ek'kri'is Ver'a, kares'e vang'o'frap'int'e si'a'n edz'o'n kaj rav'int'e li'n per la bril'o de ŝi'a mir'ind'a rid'et'o — vi est'us mem dev'int'a al mi far'i agrabl'a'n surpriz'o'n... Vi sci'as far'i ili'n en plej delikat'a manier'o... Kaj se ne tiu'n ĉi vest'o'n, vi pov'as far'i ali'o'n... Mi sub'met'as mi'n al vi'a estetik'a gust'o.

La vant'a Ver'a evident'e vol'is ek'bril'i per ia ekster'a ornam'o dum Krist'nask'o. Sen ti'aĵ'o ŝajn'is al ŝi, ke ŝi ne renkont'os la fest'o'n dec'e.

— Bon'e, mi konsent'as! — dir'is subit'e kun hel'ig'it'a vizaĝ'o Canko. — Mi far'os al vi surpriz'o'n ind'a'n je vi, je vi'a natur'a bon'a kor'o, je vi'a ne'kompar'ebl'a kaj am'ant'a anim'o.

— Don'u la man'o'n, faisons la paix! — dir'is Ver'a, pren'int'e la dekstr'a'n man'o'n de Canko kaj ĝi'n pac'ig'e sku'int'e.

Baldaŭ vesper'iĝ'is. Ver'a est'is en grand'a ekscit'ec'o la tut'a'n tag'o'n pro la surpriz'o prepar'at'a por ŝi. Ŝi'a imag'o jam de nun labor'is por mal'kovr'i la sekret'o'n de la surpriz'o, kaj tiu surpriz'o est'os tre, tre'eg'e ĝoj'a por ŝi: ŝi sci'is ke kiam Canko promes'as i'o'n, li sci'pov'as ĝi'n plen'um'i nobel'e. Kaj ver'e, ĉu tio est'os la sen'simil'a, la di'a bal'mantel'o, el la bel'eg'a brakato, aŭ ali'a ornam'aĵ'o — or'a, juvel'a, bril'ant'a? Sed ŝi ne'vol'e prefer'is la bal'mantel'o'n. Kiel rav'it'a ŝi est'os! Kiel nobl'a est'as tiu Canko!

Canka mal'fru'is kaj ne re'ven'is hejm'e'n. Tio grand'ig'ad'is la dolĉ'e-turment'a'n sopir'o'n de Ver'a.

Tut'e vesper'iĝ'is. Canko ne ven'is. La vent'eg'o koler'eg'e muĝ'is ekster'e en la dens'a'j mal'lum'o'j. La fenestr'o'j krak'is pro ĝi'a furioz'ec'o. Tiu mal'agrabl'a bru'o re'memor'ig'is al Ver'a la mal'riĉ'a'n Danĉovica’n kaj ŝi'a'j'n nud'a'j'n infan'o'j'n.

— La Sankt'a Vesper'o est'as nun... Ili kuŝ'iĝ'as sen fajr'o, ili renkont'as la Krist'nask'o'n mal'sat'a'j... Di'o, Di'o, kial vi kre'is mal'riĉ'ul'o'j'n? — re'e murmur'et'is ŝi, kaj ŝi'a kor'o subit'e kaj dolor'e konvulsi'is, kvazaŭ ia riproĉ'o de l’ konscienc'o ŝi'n atak'us...

Tiom da feliĉ'o apud tiom da mal'feliĉ'o ek'ŝajn'is al ŝi kiel krim'o. Al ŝi far'iĝ'is pez'e ĉe tiu'j pens'o'j, ŝi sent'is, ke ŝi est'is kulp'a antaŭ iu pri io, sed ŝi ne kuraĝ'is don'i al si kalkul'o'n pri tio, respond'i al si kial ŝi est'as mal'trankvil'a, kaj en ŝi aper'is ne'vol'a dezir'o de'klin'iĝ'i de tiu'j pens'o'j, distr'iĝ'i per io ali'a: anim'o vant'a, sed natur'e bon'a, mal'fort'a kaj impres'ebl'a, kia ŝi est'is, ŝi sent'is, ke ne est'as bon'e, ke ŝi est'u tiom feliĉ'a, dum en la mond'o est'as tiom da sufer'o'j, ke ŝi dev'us nepr'e far'i i'o'n por tiu'j ĉi sufer'o'j, sed ŝi ne hav'is kuraĝ'o'n, nek kutim'o'n por si'n tremp'i brav'e en tiu'n ali'a'n mond'o'n de l’ hom'a mal'feliĉ'eg'o. Ĉar ne sufiĉ'as hav'i dezir'o'n kaj eĉ hav'i ebl'ec'o'n por far'i bon'a'n — oni dev'as ankaŭ kuraĝ'i ĝi'n far'i... Ĉar far'i la bon'o'n, kiel ĉiu'n lum'a'n ag'o'n, tio ĉi postul'as cert'a'n doz'o'n da brav'ec'o, preskaŭ hero'ec'o'n... Nur la mal'bon'o est'as far'at'a facil'e kaj eĉ sen'konsci'e, tial ankaŭ la region'o de ĝi'a reg'ad'o ampleks'as tut'a'n mond'o'n. Kaj Ver'a, sub la potenc'o de la pez'a'j pens'o'j, kiu'j prem'is ŝi'a'n cerb'o'n, kun ne'vol'a ĝoj'o aŭd'is paŝ'o'j'n, ke ili ven'as al la pord'o. Ek'ĝoj'is ŝi pri la okaz'o, kiu ven'is por ŝi'n distr'i... Kred'ebl'e Canko al'paŝ'is kun si'a bril'ant'a donac'o.

— Nepr'e la bal'mantel'o est'as! — ŝi dir'is al si, kaj ŝi'a kor'o ek'bat'is pro nov'a infan'a rav'o. Ŝi salt'is ek'star'e.

La pord'o mal'ferm'iĝ'is. Anstataŭ Canko en'ir'is Danĉovica kun si'a'j kvin infan'o'j. Ver'a ne pov'is ili'n re'kon'i! Ili est'is en nov'a'j vest'o'j, ĉiu'j en varm'a'j pelt'et'o'j, ĝoj'a'j kaj rid'et'ant'a'j.

— Kis'u, mi'a'j kar'ul'et'o'j, la man'et'o'n de la sinjor'in'o, — dir'is Danĉovica al si'a'j infan'o'j, kiu'j unu post la ali'a vic'iĝ'is kis'ant'e ŝi'a'n man'o'n, sen tio, ke ŝi pov'us re'konsci'iĝ'i pro konstern'iĝ'o.

— Di'o re'don'u ĝi'n al vi cent'obl'e kaj vi'n ĝoj'ig'u, kiel vi ĝoj'ig'is ni'n, sinjor'in'o — dir'is Danĉovica larm'okul'e. — Dank'o'n al vi, ke vi kompat'is ni'n kaj ne forges'is ni'n en la antaŭ'vesper'o de la Di'a fest'o'tag'o... Di'o kaj Sankt'a Di'patr'in'o vi'n ben'u, pro ke vi vest'is ni'n kaj ke vi send'is al ni vetur'il'o'n da lign'o'j kaj manĝ'aĵ'o'n, por ke ni pov'u renkont'i la Krist'nask'o'n. Nun ni ankaŭ kred'as, ke Di'o nask'iĝ'as... Kis'u, kis'u, kar'ul'et'o'j, la man'o'n de la sinjor'in'o!

Ver'a mal'ferm'is la buŝ'o'n pro mir'o. Ŝi mem est'is kor'tuŝ'it'a ĝis larm'o'j, sed ŝi ne pov'is klar'ig'i al si, kio'n signif'as tiu'j ben'o'j kaj dank'o'j de Danĉovica.

Sed en la sam'a moment'o la pord'o mal'ferm'iĝ'is kaj tie aper'is la rid'et'ant'a vizaĝ'o de ŝi'a edz'o, kiu halt'is kaj ĵet'is feliĉ'a'n rigard'o'n al la kor'tuŝ'a scen'o, kiu'n li mem est'is delikat'e prepar'int'a.

Ver'a konjekt'is: ĉi tio est'is la surpriz'o! Ŝi kur'is al Canko larm'okul'e kaj li'n kis'is sur'frunt'e per son'ant'a, long'a kaj kares'a kis'o.

Tiu ĉi kis'o est'is la plej pur'a, la plej nobl'a, la plej feliĉ'ig'a per kiu edz'o est'is dot'at'a de si'a edz'in'o.

El la bulgar'a, kun special'a permes'o de l’ aŭtor'o:
Iv'a'n H. KRESTANOFF, L. K.

[1] En senc'o de tre mult'e'kost'a. (Rim. de l’ trad.)

Kvazaŭ terur'a paroksism'o, la revoluci'o'j halt'ig'is por kelk'a temp'o la tut'a'n normal'a'n flu'o'n de pens'o'j, de labor'o kaj viv'o en Rus'uj'o. La land'o kvazaŭ izol'iĝ'is de la tut'a mond'o, perd'is la last'a'j'n lig'il'o'j'n kun ĝi, kaj rest'int'e izol'it'a, sub la influ'o de la unik'a politik'a ferment'o en si'a organism'o, per mal'rapid'a'j, propr'a'j paŝ'o'j ĝi ek'trans'ir'is al nov'a, mal'facil'e ankoraŭ kontur'ebl'a soci'a kaj mens'a viv'o. Kvankam la mond'o terur'iĝ'is pro tiu bild'o de sang'a trans'form'o, kaj ĝi, tim'ant'e la mal'san'iĝ'o'n, ĉirkaŭ'is Rus'uj'o'n per fer'a ring'o, — tamen la mond'o ankaŭ ek'dezir'is pli profund'e kon'at'iĝ'i kun la kial'o'j de la katastrof'o kaj kun la vizaĝ'o kaj anim'o de la mal'san'a gigant'o. Tiu'j, kiu'j vol'is nur sat'ig'i si'a'n sci-avid'o'n, ek'leg'is la pri'skrib'o'j'n de la aventur'o'j, kun kiu'j kuraĝ'a'j eŭrop'an'o'j far'is si'a'j'n vojaĝ'o'j'n tra nov'a Rus'uj'o, la raport'o'j'n pri ili'a'j vizit'o'j al urb'o'j, vilaĝ'o'j kaj eĉ al la reg'ant'o'j de la land'o; ek'leg'is ĉio'n, kio'n oni dir'as kaj skrib'as pri ĉi tiu land'o en gazet'o'j kaj en la modern'a literatur'o tut'mond'a. Sed ekzist'as ali'a'j hom'o'j, kiu'j vol'as fakt'e kompren'i la anim'o'n de la nov'a Rus'uj'o, ĝi'a'n efektiv'a'n ĝeneral'a'n vizaĝ'o'n, ĝi'a'j'n karakter'a'j'n trajt'o'j'n kaj cel'ad'o'j'n. Por tiu'j hom'o'j rest'is la sol'a kaj cert'a voj'o: kon'at'iĝ'i kun la rus'a literatur'o, rus'a art'o, ek'stud'i ili'n kaj el ili lern'i i'o'n. Ekzist'as mult'a'j, kiu'j komenc'as la stud'o'n ĉe la mal'nov'a'j temp'o'j, kaj paŝ'o'n post paŝ'o, per cert'a'j voj'o'j ili penetr'as en la rus'a'n kor'o'n. Ekzist'as ali'a'j, — la pli'mult'o — kiu'j ne hav'as temp'o'n por far'i tia'n profund'a'n stud'o'n, kaj ili simpl'e pren'as la verk'o'j'n de Turgenev, Puŝkin, Dostojevskij, Tolstoj, Ĉeĥov, Gorkij, ili deĉifr'as por si la muzik'o'n de Glinka, Rubinŝtejn, Ĉajkovskij, Rimskij-Korsakov, Glazunov, Skrjabin; ili vizit'is la spektakl'o'j'n de la Moskva Art'a Teatr'o, la danc'o'j'n de la rus'a balet'o, la art'a'j'n ekspozici'o'j'n de rus'a'j pentr'ist'o'j kaj skulpt'ist'o'j. Tiu voj'o est'as ankaŭ bon'a, kaj se ĝi'n akompan'as sincer'a dezir'o ek'kon'i Rus'uj'o'n, ĝi neniam rest'as sen rezult'o. Kurten'o post kurten'o fal'as antaŭ la esplor'a rigard'o, kaj la viv'o de la land'o far'iĝ'as pli kaj pli klar'a, ĝi'a fizionomi'o perd'as si'a'n fremd'ec'o'n kaj ĝi'a anim'o la strang'ec'o'n. Sed ekzist'as apart'a tendenc'o inter tiu'j stud'o'j. Kelk'a'j prefer'as ek'kon'i la pur'a'n rus'a'n art'o'n. Kiel flor'o de arb'o unik'a kaj karakteriz'a, tiu ĉi flor'o de popol'a anim'o port'as en si la kvintesenc'o'n de naci'a geni'o, de naci'a spirit'o. Por tiu'j hom'o'j, kiu'j stud'as la pur'a'n rus'a'n art'o'n, oft'e rest'as ne'kon'at'a'j la geografi'a situ'o de la land'o, ĝi'a topografi'o, ĝi'a'j komerc'a kaj industri'a statistik'o'j, la dat'o'j de ĝeneral'a histori'o, kaj tamen ili pov'os fier'e dir'i, ke ili kon'as la land'o'n, kon'as ĝi'a'n anim'o'n. Tiu kri'o de l’ anim'o, kre'aĵ'o, kiu konduk'as la hom'a'n intelekt'o'n pli kaj pli mal'proksim'e'n de la aktual'a mizer'a mond'a material'ism'o kaj pli proksim'e'n al la kor'o de la grand'a Ne'kon'at'o — ĝi serv'u por ni kiel ŝlos'il'o por ver'e mal'ferm'i la fremd'a'j'n ŝajn'e pord'o'j'n, kiu'j post'e bon'ven'e mal'ferm'iĝ'as kaj don'as nov'a'n ĝu'o'n, nov'a'n inspir'o'n.

Cel'o de tiu ĉi artikol'o est'as ĝust'e montr'i al la esplor'em'a fremd'land'a art'am'ant'o tiu'j'n faktor'o'j'n de la nun'temp'a pur'a rus'a art'o, kiu'j — kvankam elekt'it'a'j laŭ la person'a'j plaĉ'o kaj inklin'o de la skrib'ant'o — pov'as kaj dev'as serv'i kiel gvid'il'o'j, ĉar pro si'a'j grand'a'j influ'o, talent'o kaj signif'o, ili ĉial est'as stud'ind'a'j kaj ili ĉial rest'os etern'a'j monument'o'j en la histori'o de naci'a art'o. Ne est'os do strang'e, se mi, komenc'ant'e parol'i pri la nun'temp'a rus'a literatur'o, tuj halt'as antaŭ la verk'o'j de Aleksandro Blok, tiu titan'o, kies grand'ec'o'n ankoraŭ plen'e ne kompren'is li'a nask'o'land'o mem kaj kiu'j oni am'os kaj stud'os en mult'a'j plu'a'j dek'jar'o'j kaj jar'cent'o'j. De l’ temp'o de Puŝkin, rus'a muz'o al neni'u don'is tia'n bel'ec'o'n, ĉarm'o'n kaj fort'o'n de parol'o ol al Blok, neniam post Puŝkin ies vort'o'j port'is tiom da pur'a profet'ec'o kaj profet'a simbol'ism'o. Mir'ind'a est'as la misi'o de tiu'j du hom'o'j, aper'int'a'j en divers'a'j temp'o'period'o'j, en divers'a'j politik'a'j situaci'o'j. Ĉi tiu'j misi'o'j hav'as tiom oft'a'j'n paralel'o'j'n, ke per ili kvazaŭ ident'iĝ'as la kant'o'j de ili ambaŭ. La kant'o'j de Puŝkin, skrib'it'a'j en jun'a, kre'at'a de la poet'o rus'a lingv'o, kaj la lingv'a'j punt'aĵ'o'j de Blok — parol'as pri la sam'o, tiom alt'a est'as ili'a nivel'o, kiam ili tuŝ'as la plej kaŝ'it'a'j'n angul'o'j'n de la hom'a anim'o, la anim'o'n, etern'a'n lingv'o'n de la natur'o. Ili'a'j serĉ'ad'o'j ankaŭ est'as etern'a'j kaj ili konduk'as al revelaci'o'j. La elekt'o de vort'o'j port'as sur si la stamp'o'n de ĉiel'a muzik'o, hipnot'ig'as. Feliĉ'e ni hav'as en ni'a Esperant'a literatur'o mult'a'j'n traduk'o'j'n el Puŝkin, sed ni preskaŭ tut'e ne hav'as tiu'j'n de Blok. Sed cert'e tio rest'os nur demand'o de temp'o, kaj la Esperant'ist'o'j ankoraŭ hav'os la ĝu'o'n kon'at'iĝ'i kun la last'a poet'o per'e de ni'a graci'a lingv'o.

Kio est'as plej karakteriz'a por Blok? Est'as: li'a anim'o de geni'ul'o, kiu don'as al li'a'j vort'o'j super'hom'a'n, magi'a'n ĉarm'o'n. Kaj li sci'as si'a'n fort'o'n, si'a'j'n kapabl'o'j'n, li uz'as ili'n kiel mir'ind'a'n di'a'n instrument'o'n, tiu Blok, flagr'ant'a de pasi'o, luks'a, petol'a, volupt'em'a kaj ĉerp'ant'a si'a'n fort'o'n el ne'kon'at'a por ali'a'j font'o. Li kon'as si'n mem kaj si'a'n destin'o'n. Parol'ant'e pri Puŝkin, pri si'a am'at'a poet'o, en la Dom'o de la literatur'ist'o'j en Petrograd'o, li efektiv'e parol'is pri si mem, kiam li dir'is: „Puŝkin est'as poet'o — la kant'o sen'ŝanĝ'a, etern'a. Pov'as far'iĝ'i mal'nov'a'j, ne'uz'ebl'a'j li'a lingv'o, li'a manier'o de parol'o, sed la esenc'o de li'a'j verk'o'j neniam mal'nov'iĝ'os.“ En kio tamen vid'as Blok la etern'ec'o'n de Puŝkin? En tio, ke li opini'as Puŝkin’on ver'a poet'o. „Kio est'as poet'o?“ de'nov'e demand'as Blok. „Ĉu hom'o kiu nur skrib'as vers'o'j'n? Cert'e ne. Li nom'iĝ'as poet'o ne tial ĉar li skrib'as vers'o'j'n, sed ĉar li skrib'as per vers'o'j, tio est'as: far'as harmoni'o'n el son'o'j kaj vort'o'j — ĉar li est'as fil'o de la harmoni'o: poet'o.“ Iom komplik'a, tiu formul'o far'iĝ'as simpl'a, kiam Blok klar'ig'as: „Kio est'as la harmoni'o? Est'as la konkord'o de la mond'a'j element'o'j, la ord'o de la mond'a viv'o. Tiel aper'as la antitez'o: ‘ord'o — kosmos'o, kaj mal'ord'o — ĥaos'o‘; la last'a est'as tut'e parenc'a al la unu'a, kiu el ĝi form'iĝ'as. La unu'a task'o de la poet'o — el tri por li nepr'e dev'ig'a'j — est'as liber'ig'i la vort'o'j'n el tiu sen'form'a, sen'komenc'a, sen'fin'a element'o (ĥaos'o), en kiu ili neŭtral'e rest'ad'as. La du'a task'o est'as ord'ig'i tiu'j'n rab'it'a'j'n de ĥaos'o son'o'j'n kaj far'i el ili harmoni'o'n, don'i al ili form'o'n. La tri'a task'o est'as en'konduk'i, port'i tiu'n harmoni'o'n en la ekster'a'n mond'o'n. For'rab'it'a'j de la element'o kaj harmoni'ig'it'a'j kaj en'port'it'a'j en la mond'o'n, la vort'o'j komenc'as per si mem far'i si'a'n afer'o'n. La vort'o'j de la poet'o est'as sam'temp'e li'a'j verk'o'j. „Kaj ne est'as ebl'e“, dir'as Blok, „kontraŭ'star'i al la fort'o de la harmoni'o, kiu'n la poet'o ĵet'as en la mond'o'n. Tiu'j, kiu'j ne vol'as tio'n kompren'i, est'as kondamn'it'a'j per la nigr'a nom'o: popol'amas'o. Se Puŝkin pere'is de la duel'a kugl'o de Dantes, tio est'as okaz'o ekster'a: efektiv'e li'n mort'ig'is tiu ‘burokrat'a kaj aristokrat'a popol'amas'o‘, kiu ĉirkaŭ'is la poet'o'n kaj form'is la reg'ant'a'n, prem'ant'a'n klas'o'n en la Rus'uj'o sam'temp'a al Puŝkin, kun la karakteriz'a'j por tiu klas'o intrig'o'j kaj moral'o'j, kiu'j'n ne pov'is el'port'i Puŝkin, parol'int'a en si'a'j last'a'j tag'o'j:

En la last'a'j vers'o'j, en la antaŭ'mort'a'j el'spir'o'j, Puŝkin rev'is pri ‘pac'o kaj liber'o‘. „Sed“, dir'as Blok, „la pac'o'n kaj liber'o'n oni ankaŭ for'pren'as, eĉ ne la ekster'a'n pac'o'n, sed la pac'o'n de la kre'o. Ne la infan'a'n liber'o'n, nek la liber'o'n de politik'a liberal'ism'o, sed la kre'ant'a'n liber'o'n, la sekret'a'n liber'o'n de l’ anim'o. Kaj la poet'o mort'as, ĉar li ne hav'as jam aer'o'n por spir'i, kaj li'a viv'o perd'as la senc'o'n.“

La vort'o'j — tiom profund'e mem'profet'a'j — montr'as, kia'n tragedi'o'n tra'viv'is Blok antaŭ si'a dev'ig'it'a mort'o, en la reĝim'o, kiu per si'a brut'a, venĝ'a material'ism'o kaj pur'e ter'a'j tendenc'o'j mort'ig'is li'n. Li dev'is elekt'i en la dilem'o ĉu „Ars long'a vit'a brev'is“ aŭ la evangeli'o de Karl Marx, kiu trakt'as nur pri kaj por la du'a part'o de la latin'a proverb'o. Li sufok'iĝ'is kaj li'a mort'o star'os kiel plej nigr'a mal'ben'o al tiu'j li'a'j sam'temp'ul'o'j kiu'j pov'is, sed ne vol'is sub'ten'i la fajr'o'n de etern'a lum'o, brul'ant'a en tiu grand'a talent'ul'o.

La leg'ant'o do kompren'as nun, kiel la paralel'o'j en la viv'o de Puŝkin kaj Blok kvazaŭ lig'as ili'n, kaj neni'u skiz'o pri Blok est'us klar'a sen alud'o al Puŝkin, en kies grand'a font'o si'n ban'is la anim'o de Blok kaj kies juvel'o'j'n li fac'et'is kun majstr'a bel'ec'o, est'ant'e mem grand'ul'o; kaj nur akcent'ant'e per tiu labor'o pri si'a antaŭ'ul'o si'a'n hered'a'n glor'a'n destin'o'n.

Pri kio skrib'is Blok? Li skrib'is pri ĉio, kie'n penetr'is li'a rigard'o, li'a'j sent'o'j, li'a pens'o kaj fantazi'o. Kaj ili penetr'is en la plej profund'a'j'n sekret'o'j'n de la viv'o kaj port'is al ni de tie, kvazaŭ el min'ej'o, ĉiam nov'a'j'n kaj freŝ'a'j'n leĝ'o'j'n, lum'o'n, vok'o'n kaj revelaci'o'j'n.

Do, stud'i la modern'a'n rus'a'n art'o'n kaj ne kon'at'iĝ'i kun Blok — est'us tia erar'o, kiel ven'i al Parizo kaj ne vid'i la tur'o'n de Eiffel. El tiu kompar'o ankaŭ evident'iĝ'as, ke simil'a erar'o est'as preskaŭ ne'ebl'a.

Al la plej fam'a'j verk'o'j de Blok aparten'as li'a „Dek'du'o“, jam traduk'it'a en mult'a'j'n eŭrop'a'j'n lingv'o'j'n, sed cert'e preskaŭ ĉio'n perd'ant'e en la traduk'o.

Dezir'int'e pri'skrib'i la tut'a'n cikl'o'n de la rus'a revoluci'o, Blok ne elekt'is la literatur'a'n lingv'o'n, nek i'a'n modern'ig'it'a'n lingv'aĵ'o'n, sed pren'is la parol'a'n, simpl'a'n lingv'o'n de amas'o. Oni do pov'as imag'i, kia'n mirakl'o'n kre'is el ĝi Blok! Tiu lingv'o, kvazaŭ ne'fac'et'it'a ankoraŭ diamant'o, sub li'a fac'et'ad'il'o subit'e ek'bril'is per ne'kompar'ebl'a, original'a, natur'a bel'ec'o. Sol'a tiu eksperiment'o far'as el Blok kre'ant'o'n de epok'o. Kaj li'a percept'o pri la revoluci'o'j est'as, en tiu ĉi verk'o, tut'e ali'a ol la percept'o de la pli'mult'o el li'a'j sam'temp'ul'o'j. En la bild'o de Krist'o, akcept'ant'a la ofend'o'j'n, bat'o'j'n, sed ili'n neniam tim'ant'a, li vid'is tiu'n kontraŭ'venen'il'o'n, kiu pov'us kurac'i la anim'o'n de la mal'san'a popol'o. Hom'o'j, hard'it'a'j sub la bat'o'j, sub la ne'merit'it'a'j bat'o'j de l’ sort'o, kontraŭ'met'int'a'j al tiu'j bat'o'j si'a'n am'o'n, indulg'o'n kaj forges'o'n — jen est'as la el'ir'o, jen la apoteoz'o. La harmoni'o, la am'o venk'os la ĥaos'o'n, la revoluci'o'n. Tiu harmoni'o, la am'o, kiu'n predik'is Blok, est'as ja sam'temp'e ankaŭ la stimul'o de ni'a mov'ad'o. Li aparten'as ankaŭ al ni, la mond'a kvant'o. Li'a'j parol'o'j far'as honor'o'n al la tut'a hom'ar'o, el ili pov'us ĉerp'i la hom'o'j de blank'a, flav'a, nigr'a aŭ ruĝ'a haŭt'o, kaj Esperant'o, tiu perfekt'a kun'ig'il'o de l’ hom'ar'o, cert'e taŭg'us por help'i ĉi tiu'n cel'o'n pli perfekt'e ol i'a'j naci'a'j lingv'o'j.

La ali'a gigant'o de la rus'a art'o, de l’ art'o pentr'a est'as M. Vrubel, mirakl'a est'aĵ'o, ven'int'a sur si'a'n art'ist'a'n voj'o'n per kaŝ'it'a'j paŝ'o'j de esplor'ant'o, lum'ig'int'a la ĉiel'o'n kiel unu'a'rang'a ĉiel'a astr'o kaj for'ir'int'a de ĝi en la mistik'a'n mond'o'n de frenez'o kaj blind'ec'o. En la pentr'art'o de Vrubel est'as vid'ebl'a la strang'a, ŝton'iĝ'int'a pens'o. Kvazaŭ ĉe'est'int'o de grand'a'j geologi'a'j mond'a'j kataklism'o'j, li ĉio'n vest'as, dekoraci'as per la mantel'o de tiam'a'j rok'o'j kaj ŝton'o'j. Li'a pens'o kvazaŭ supr'e'n'lev'as la tavol'o'n de la ter'a ŝel'o, el post kiu li vol'as trov'i, el'fos'i i'a'n fiks'pens'a'n sekret'o'n, kaj mason'as mont'o'j'n ĉirkaŭ la ĉef'a tem'objekt'o de si'a'j pentr'aĵ'o'j. Tiu'n fortik'ec'o'n de ŝton'o'j li don'as ĉiam eĉ al la hero'o'j de si'a'j bild'o'j, aŭ met'ant'e grand'a'n rok'o'n kaj ĉiz'ant'e el ĝi la rus'a'n „bogatiron“ (fort'ul'o'n, mez'epok'a'n kavalir'o'n), aŭ ebri'a'n de gaj'ec'o Pan’on; aŭ pren'ant'e delikat'a'n marmor'o'n por la figur'o de dolor'ant'a, plor'ant'a Di'patr'in'o en la Vladimir’a katedral'o de Kiev. Li'a'j pentr'aĵ'o'j ne est'as lingv'o hom'a; en ili parol'as la mineral'o'j, fajr'ant'a, primitiv'a element'o, mal'mol'iĝ'int'a en juvel'o'j'n.

Scienc'o de magi'o don'as al la juvel'o'j grand'a'n fort'o'n. Per sorĉ'a'j parol'o'j la mag'o'j sci'as pren'i el la anim'o de juvel'o i'a'n mir'ind'a'n fort'o'n, far'as el ĝi amulet'o'n. Kaj la esplor'a anim'o de Vrubel sci'is tiu'n magi'a'n lingv'o'n de la juvel'o'j kaj mineral'o'j, kiu'j'n li al'port'ad'is el la ali'a mond'o, de alt'aĵ'o'j ating'ebl'a'j nur por la flug'il'o'j de kondamn'it'a Anĝel'o. Vrubel sent'is tro mal'larĝ'a la tol'o'n por pentr'i sur ĝi. Li bezon'is sur'pentr'i, dekoraci'i templ'o'j'n, grand'a'j'n monument'o'j'n. Li'a anim'o ĉiam est'is serĉ'ant'a, dezir'ant'a ating'i la perfekt'a'n bel'ec'o'n, kvazaŭ tra pont'o, per'e de la akcept'o de Demon'a bel'ec'o. En li'a'j serĉ'ad'o'j kvazaŭ gravur'iĝ'is la fam'a sentenc'o de Dostojevskij: „Terur'e est'as, ke la bel'ec'o est'as ne nur afer'o tim'ig'a, sed ankaŭ mistik'a; en ĝi Diabl'o batal'as kontraŭ Di'o kaj la aren'o de batal'o est'as hom'a'j kor'o'j.“ Tiu sen'altern'a pens'o: ating'i la bel'ec'o'n, akcept'int'e en la anim'o'n la tut'a'n abism'o'n de Demon'a spirit'o, far'iĝ'is li'a dum'viv'a delir'o kaj fin'e al'konduk'is li'n al la anim'a mal'san'o. Tiu imag'o de Demon'a figur'o far'is ĉe la pentr'ist'o ankaŭ si'a'n evoluci'o'n. Li'a unu'a „Sid'ant'a Demon'o“ de 1890-a kaj la Demon'o de la last'a'j tag'o'j (1907) hav'as diferenc'o'n grand'a'n. Dum la unu'a aper'ig'as la tut'a'n fort'o'n de mal'lum'a potenc'o, jun'a'n, fort'muskol'a'n, arogant'a'n, la du'a montr'as jam la korupcion, krim'ec'o'n de la anim'o de fal'int'a Spirit'o, sur kies lip'o'j, kiel venen'a flor'o, krust'iĝ'as la post'sign'o'j de volupt'a'j, ne'hom'a'j kis'o'j, la stamp'o de sen'mezur'a orgi'o.

Not'ind'e est'as, ke Vrubel eĉ ne fin'is la akademi'o'n kaj las'is ĝi'n post kvar'jar'a stud'ad'o for. En la akademi'o li est'is kiel special'ist'o-desegn'ist'o, art'o al kiu Vrubel preskaŭ neniam re'ven'is post'e. Li ne est'as hodiaŭ-dat'a art'ist'o. (Li'a last'a pentr'aĵ'o est'as dat'it'a en 1910, post kio li frenez'iĝ'is.) Sed kompren'i, profund'e kompren'i li'n oni komenc'is nur nun, en ni'a'j tag'o'j. Li instru'is dekoraci'i laŭ si'a propr'a metod'o, kiu'n mult'a'j kompar'as al kub'ism'o, sed kun kiu ĝi laŭ'senc'e hav'as neni'o'n komun'a'n, kaj li'a lecion'o port'is en si grand'a'n, propr'a'n original'ec'o'n. Mir'ind'a'j, preskaŭ tim'ig'a'j est'as la okul'o'j sur ĉiu'j labor'o'j de Vrubel. Tia'j'n okul'o'j'n, unik'a'j'n, oni renkont'as mal'oft'e sur la tol'o. Kaj ŝajn'as, ke el ĉiu tia okul'o ŝpruc'as al ni la mister'o, sekret'o, kiu'n la pentr'ist'o for'port'is kun si kun la pens'o nek el'dir'it'a, nek des pli el'pentr'it'a.

El la verk'o'j de Vrubel est'as plej kon'at'a'j: „Bogatiro“, „Super'tomb'a plor'o“, „La juĝ'o de Paris'o“, „Car'in'o-cign'o“, „Princ'in'o-Rev'o“, „Mikula Seljaninoviĉ“ kaj tri „Demon'o'j“; krom tio al li'a penik'o aparten'as la labor'o'j en kelk'a'j katedral'o'j kaj preĝ'ej'o'j, precip'e en tiu de la ciril'a monaĥ'ej'o apud Kiev.

Se ni nun trans'ir'os al la muzik'o, ni trov'os la kamp'o'n, kie oni pli ol ie ajn ali'lok'e pov'us est'i inter'naci'e kompren'at'a; laŭ la senc'o mem de tiu art'o. Not'a lingv'o de muzik'o — kvazaŭ la prototip'o de ni'a Esperant'o — permes'as eĉ al verk'o'j kre'it'a'j en pur'e naci'a'j kondiĉ'o'j far'iĝ'i kompren'ebl'a'j por la ali'naci'ul'o'j, cert'e pli ol mal'pli profund'e ol la aŭtor'o tio'n dezir'us.

Du rus'a'j nom'o'j est'as plej oft'e ripet'at'a'j nun ali'land'e, kiel la plej bril'a'j reprezent'ant'o'j de la rus'a muzik'o. Tiu'j nom'o'j est'as: Skrjabin kaj Stravinskij. Mal'facil'e est'as trov'i talent'o'j'n tiom mal'sam'a'j'n, verk'o'j'n pli kontraŭ'a'j'n, ol la verk'o'j de tiu'j du kompon'ist'o'j.

Muzik'o, vic'e kun danc'o, ŝajn'as est'i la mem'sufiĉ'a, „sen'cel'a art'o“. Ili'n ambaŭ kun'ig'ant'a esenc'o — la ritm'o — prezent'iĝ'as kiel perfekt'e neŭtral'a, abstrakt'a aĵ'o, sen'de'pend'a de la konsci'o de l’ kre'ant'o. Ritm'ig'it'a mov'o, transport'o de ritm'o en la spac'o'n est'as la embri'o de danc'o, ritm'ig'it'a son'o est'as la embri'o de la muzik'o. Son'ant'a material'ig'o de ritm'o est'as la muzik'o, kiu ating'is en ni'a'j tag'o'j plej subtil'a'n delikat'ec'o'n, aper'ig'as ekster'ordinar'a'n, ekstaz'ig'a'n potenc'o'n, en'ten'at'a'n de du ĝi'a'j element'o'j — son'o kaj ritm'o.

Tiu ĉi hipnot'ig'a, mistik'a fort'o, en'met'it'a en la son'ritm'a'n esenc'o'n de la muzik'o, konsist'ig'as la spirit'o'n de la kre'o de Skrjabin. Skrjabin kiel muzik'ist'o ne est'as apart'ig'ebl'a de Skrjabin la hom'o. Se oni iam aplik'os la sentenc'o'n de Schopenhauer, kiu difin'as la muzik'o'n kiel sen'per'a'n esprim'o'n de vol'o, ĝust'e tiu'n difin'o'n oni dev'as aplik'i al la verk'o'j de Skrjabin. Tut'a Skrjabin dron'is en mistik'a, religi'a, streĉ'a cel'ad'o. Tut'a li'a viv'o est'is kvazaŭ serĉ'o de el'ir'o en la ali'a'j'n mond'o'j'n. La muzik'o neniel est'is, nek pov'is est'i por Skrjabin la cel'o mem, ĝi est'is nur rimed'o plej potenc'a por ating'i ali'a'j'n cel'o'j'n, por kiu'j li ne trov'is la vort'o'j'n en lingv'o. Muzik'a pens'o anstataŭ'is por li la pens'o'n diskut'a'n, la son'o'j — vort'o'j'n kaj fraz'o'j'n. La muzik'o de Skrjabin est'as ĉiam nur lirik'a. Muzik'a epos'o, „pentr'o“ est'as por li ne'kon'at'a'j, sam'e mank'as al li la „objekt'ec'o“. Skrjabin en la muzik'o lud'as rol'o'n iom komun'a'n kun la rol'o de Dostojevskij en la literatur'o, pro li'a streĉ'a direkt'iĝ'o al cel'o'j, kiu'j sol'a'j hav'as por li la absolut'a'n valor'o'n.

Tut'e kontraŭ'a al li est'as Stravinskij. La person'ec'o'n de Stravinskij mal'facil'e est'as trov'i en li'a'j verk'o'j. Muzik'o prezent'iĝ'as al li kiel si'a propr'a mond'o, en kiu la objekt'o'j hav'as ĉiu si'a'n apart'a'n kolor'o'n. Stravinskij est'as sub'iĝ'int'a al la muzik'a element'o, sed majstr'e posed'ant'e ĝi'a'j'n leĝ'o'j'n, li rest'as majstr'o de la element'o pli grand'a ol li mem. Skrjabin konker'is la muzik'o'n kaj per titan'a vol'streĉ'o dev'ig'is la element'o'n serv'i al li, ne li en'iĝ'is en la spac'o'n de la muzik'o, sed ĝi'n li en'konduk'is en si'a'n propr'a'n mond'o'n. Majstr'ec'o de Stravinskij est'as plej mir'ind'a, sed li'a vol'o, li mem en li'a muzik'o ne est'as vid'ebl'a'j.

Ankoraŭ kelk'a'j'n interes'a'j'n trajt'o'j'n de ili ambaŭ. Ŝajn'as est'i ke Stravinskij en'tut'e est'as plen'ig'it'a de rus'a naci'a spirit'o: li pren'as la motiv'o'j'n kaj kolor'o'j'n el naci'a rus'a font'o. Skrjabin neniam pren'is la ultra'naci'a'j'n rus'a'j'n tem'o'j'n, sed li'a streĉ'a cel'ad'o far'as li'n rus'a laŭ'senc'e, dum Stravinskij est'as pli'mult'e eŭrop'an'o. Tial la last'a, kvankam ne tiel mult'e kon'at'a kiel Skrjabin far'iĝ'as en Eŭrop'o pli bon'ven'a, dank’ al li'a kompren'ebl'ec'o, dum la gigant'a'j verk'o'j de Skrjabin mal'oft'e trov'as ĝust'a'j'n kaj bon'e li'n kompren'i kapabl'a'j'n aŭditor'o'j'n.

Kvar nom'o'j el la cent'o'j da ili — kaj jam ili bril'as kiel kron'a'j juvel'o'j sufiĉ'a'j por glor'ig'i unu apart'a'n naci'o'n. Ni ne tuŝ'is ankoraŭ rus'a'j'n teatr'o'n, balet'o'n, popol'a'n art'o'n. Pri'stud'i ĉio'n est'as grand'a labor'o, la hom'a viv'o por tio ne sufiĉ'as. Kaj tamen ne est'as ebl'e ne stud'i tiu'n sen'fin'a'n trezor'ej'o'n de hom'a spirit'o — la rus'a'n art'o'n, — ĉar la stud'ad'o mem far'iĝ'as ĝu'o kaj apart'a, delikat'a feliĉ'o.

Kiŝ viv'ad'is antaŭ long'e apud la bord'o de l’ polus'a mar'o. Li est'is ĉef'ul'o en si'a vilaĝ'o, kaj mort'int'e, li est'is honor'at'a, kaj li'a nom'o rest'is sur la lip'o'j de la hom'o'j. Li viv'is en tiel mal'proksim'a temp'o, ke nur la mal'jun'ul'o'j memor'is li'a'n nom'o'n kaj la rakont'o'n, kiu'j'n la pra'patr'o'j post'las'is al ili. Ankaŭ la ven'ont'a'j mal'jun'ul'o'j, si'a'vic'e, sam'e far'os al si'a'j id'o'j ĝis la temp'fin'o. Kaj est'is dum la vintr'a mal'lum'o, kiam la nord'vent'o blov'eg'as tra la glaci'eben'aĵ'o kaj la aer'o plen'iĝ'as per flug'ant'a blank'aĵ'o tiel, ke neni'u kuraĝ'as el'ir'i, kiam oni rakont'is, kia'manier'e Kiŝ sukces'is si'n lev'i el la plej humil'a „igluo“[3] de la vilaĝ'o, ĝis fin'e li far'iĝ'is la ĉef'ul'o super ĉiu'j.

Oni dir'as, ke li est'is inteligent'a knab'o, san'a kaj fort'a, kaj est'is vid'int'a dek'tri sun'o'j'n. Tia'manier'e oni mezur'is la temp'o'n tiu'temp'e, ĉar dum ĉiu vintr'o la sun'o for'las'as la land'o'n, kaj en la ven'ont'a jar'o aper'as nov'a sun'o por ke la hom'o'j pov'u re'e varm'iĝ'i kaj rigard'i reciprok'e la vizaĝ'o'j'n. La patr'o de Kiŝ est'is tre kuraĝ'a vir'o, sed li mort'is dum temp'o de mal'sat'eg'o, kiam li pen'is sub'ten'i la viv'o'n de si'a'j kun'ul'o'j per mort'ig'o de grand'a polus'a urs'o. Pro tiu fort'a dezir'o li ek'lukt'is kontraŭ ĝi, kaj li'a'j ost'o'j frakas'iĝ'is. Sed la urs'o hav'is mult'e da karn'o, kaj la hom'o'j est'is sav'it'a'j. Kiŝ est'is li'a sol'a fil'o, kaj post la mort'o de l’ patr'o, Kiŝ kaj la patr'in'o loĝ'is kun'e. Sed la hom'o'j est'is forges'em'a'j kaj forges'is la hero'aĵ'o'j'n de l’ patr'o; kaj ĉar Kiŝ est'is nur knab'o kaj la patr'in'o est'is nur vidv'in'o, ili ankaŭ est'is forges'it'a'j, kaj baldaŭ loĝ'is en la plej humil'a el la „igluoj“.

Iu'n nokt'o'n, kiam la konsil'ant'ar'o kun'sid'is en la grand'a „igluo“ de la ĉef'ul'o Kloŝ-Kŭan, Kiŝ montr'is, kia sang'o tra'flu'is si'a'j'n vejn'o'j'n kaj kia'j'n vir'a'j'n kvalit'o'j'n li posed'as. Kun kvazaŭ plen'aĝ'ul'a dign'o li lev'iĝ'is kaj atend'is la ĉes'o'n de la babil'ad'o.

— Est'as ver'e, ke la viand'o est'as porci'it'a al mi kaj mi'a patr'in'o, — li dir'is — sed oft'e ĝi est'as mal'jun'a kaj mal'mol'a, kaj krom'e ĝi en'hav'as ekstrem'a'n kvant'o'n da ost'o'j.

Ĉiu'j ĉas'ist'o'j, griz'har'a'j sam'e kiel jun'a'j, konstern'iĝ'is. Neniam antaŭ'e aŭd'iĝ'is io simil'a: knab'o, kiu parol'as kvazaŭ plen'aĝ'ul'o kaj el'dir'as sever'aĵ'o'j'n rekt'e al ili. Sed firm'e kaj serioz'e daŭr'ig'is Kiŝ:

— Ĉar mi sci'as, ke mi'a patr'o Bok est'is eminent'a ĉas'ist'o, tial mi parol'as tiel. Oni dir'as, ke Bok hav'ig'is pli da viand'o ol du plej bon'a'j ĉas'ist'o'j; ke per si'a'j propr'a'j man'o'j li dis'porci'is ĝi'n; ke per si'a'j propr'a'j okul'o'j li atent'is, ke eĉ la plej humil'a mal'jun'ul'o kaj mal'jun'ul'in'o ricev'u just'a'n porci'o'n.

— Na, na! — ek'kri'is la vir'o'j — for la infan'o'n! En'lit'ig'u li'n! Li ne est'as vir'o, kiu rajt'as parol'i al vir'o'j kaj griz'barb'ul'o'j!

— Vi hav'as edz'in'o'n, Ugh-Gluk, — li dir'is — kaj pro ŝi vi parol'as. Kaj vi, Massuk, hav'as edz'in'o'n kaj patr'in'o'n, kaj pro ili vi parol'as. Mi'a patr'in'o hav'as neniu'n krom mi; pro tio mi parol'as. Kiel mi antaŭ'e dir'is, kvankam mort'is Bok, pro tio ke li ĉas'is tro bon'e, tamen est'as just'e, ke mi, li'a fil'o, kaj Ikiga, li'a vidv'in'o kaj mi'a patr'in'o, hav'u sufiĉ'e da viand'o, kondiĉ'e, ke la gent'o hav'as abund'a'n proviz'o'n... Mi, Kiŝ, fil'o de Bok, est'as parol'int'a!

Li sid'iĝ'is kaj aŭskult'is vigl'e la flu'eg'o'n de protest'o kaj indign'o, kiu'j'n vek'is li'a'j vort'o'j.

— Knab'o parol'as en konsil'ej'o! — konstern'e murmur'is la mal'jun'a Ugh-Gluk.

— Ĉu la infan'et'o'j dir'as al ni, plen'aĝ'ul'o'j, kio'n ni dev'as far'i? — demand'is Massuk laŭt'voĉ'e. — Ĉu mi, plen'aĝ'ul'o, est'u mok'at'a de ĉiu infan'o, kiu pet'aĉ'as viand'o'n?

La koler'o bol'is tre'eg'e. Ili ordon'is, ke li en'lit'iĝ'u, minac'is, ke li hav'os neni'a'n viand'o'n, ke li est'os batat'a pro li'a arogant'ec'o. La okul'o'j de Kiŝ ek'bril'is kaj la sang'o ek'puls'is sub li'a haŭt'o. Dum ili riproĉ'is kaj mal'laŭd'is li'n, li ek'lev'iĝ'is.

— Aŭskult'u mi'n, vi, vir'o'j — li kri'is. — Mi ne parol'os plu en tiu ĉi konsil'ej'o, ĝis kiam la plen'aĝ'ul'o'j ven'os al mi kaj dir'os: „Est'as ĝust'e, Kiŝ, ke vi parol'u; est'as ĝust'e, kaj ni tio'n vol'as,“ Jen al vi, plen'aĝ'ul'o'j, mi'a last'a vort'o. Bok, mi'a patr'o, est'is eminent'a ĉas'ist'o. Ankaŭ mi, li'a fil'o, ir'os kaj ĉas'os la viand'o'n, kiu'n mi manĝ'os. Kaj sci'u, ke tio, kio'n mi kapt'os est'os just'e dis'porci'it'a, kaj nek vidv'in'o, nek mal'fort'ul'o plor'os nokt'e pro tio, ke mank'as manĝ'aĵ'o, dum la fort'ul'o'j ĝem'as dolor'e pro la tro'sat'ec'o. Kaj en la ven'ont'a'j tag'o'j hont'os la fort'ul'o'j, kiu'j est'as tro mult'e manĝ'int'a'j. Mi, Kiŝ dir'is ĉi tio'n.

Mok'o'j kaj rid'aĉ'o'j sekv'is li'n, sed kun ne'ŝancel'ebl'a vol'o li for'ir'is, si'n turn'ant'e nek dekstr'e'n, nek mal'dekstr'e'n.

La sekv'int'a'n tag'o'n li ir'is laŭ'long'e de la bord'o, kie renkont'iĝ'as la ter'o kaj la glaci'o. Tiu'j, kiu'j rigard'is li'n dum li'a for'ir'o, vid'is, ke li kun'port'as si'a'n paf'ark'o'n kaj sufiĉ'e grand'a'n proviz'o'n de ost'pint'a'j sag'o'j. Ili ankaŭ vid'is, ke sur'ŝultr'e li port'as la long'a'n ĉas'lanc'o'n de si'a patr'o. Est'is rid'ad'o kaj mult'e da babil'ad'o pri la neniam antaŭ'e vid'it'a okaz'o. Neniam knab'o'j tiel jun'a'j for'ir'is por ĉas'i; kaj ĉi tiu ir'is sol'a! Kaj ili kap'balanc'is kaj murmur'is kvazaŭ profet'e, kaj la vir'in'o'j kompat'e rigard'is Ikiga’n, kaj la vizaĝ'o de Ikiga est'is serioz'a kaj mal'ĝoj'a.

— Li ir'u; per tio li hav'os bon'a'n lecion'o'n, — dir'is la ĉas'ist'o'j — kaj li re'ven'os baldaŭ kaj li far'iĝ'os humil'a kaj mal'fanfaron'a por ĉiam.

Sed pas'is tag'o; pas'is du tag'o'j. Kaj je la tri'a blov'is vent'eg'o, kaj Kiŝ ankoraŭ for'est'is. Ikiga ŝir'is al si la har'o'j'n kaj sur la vizaĝ'o'n ŝi ŝmir'is fulg'o'n de fok'ole'o por montr'i si'a'n ĉagren'o'n. Kaj la vir'in'o'j riproĉ'is la vir'o'j'n per mal'dolĉ'a'j vort'o'j pro tio, ke ili est'is mal'bon'trakt'int'a'j la knab'o'n kaj kaŭz'is per tio li'a'n mort'o'n. Kaj la vir'o'j neni'o'n respond'is, sed intenc'is serĉ'i la kadavr'o'n, post kiam la vent'eg'o trankvil'iĝ'os.

Tamen, la sekv'int'a'n tag'o'n, fru'maten'e, marŝ'is Kiŝ en la vilaĝ'o'n. Sed ne hont'em'e li ven'is. Sur'ŝultr'e li port'is ŝarĝ'o'n da viand'o ĵus akir'it'a. Kaj fier'e li marŝ'is, kaj arogant'e li parol'is.

— Ir'u vi, plen'aĝ'ul'o'j, kun hund'o'j kaj glit'vetur'il'o'j, kaj laŭ'ir'u la voj'o'n, kiu'n mi tra'marŝ'is dum preskaŭ unu tag'o — li dir'is. — Est'as sur la glaci'o mult'e da viand'o, urs'in'o kaj du du'on'kresk'int'a'j urs'id'o'j.

Ikiga tre'eg'e ĝoj'is, sed per vir'simil'a mien'o li akcept'is ŝi'a'j'n kares'o'j'n, dir'ant'e:

Tio'n dir'ant'e, li en'ir'is la „igluon“ kaj manĝ'is ĝis sat'o, kaj dorm'is du'dek hor'o'j'n.

Tiam est'iĝ'is grand'a dub'o — dub'o kaj diskut'ad'o. Mort'ig'i polus'a'n urs'o'n est'as far'o tre danĝer'a, sed mult'obl'e pli danĝer'e est'as mort'ig'i urs'in'o'n kun id'o'j. La plen'aĝ'ul'o'j ne pov'is kred'i, ke la knab'o, tut'e sol'a, pov'is far'i tia'n mir'ind'aĵ'o'n. Sed la vir'in'o'j atest'is pri la freŝ'a viand'o, kiu'n li al'port'is sur'dors'e, kaj ĉi tiu est'is ne'refut'ebl'a asert'o. Fin'e do ili for'ir'is, plend'ant'e, ke tre kred'ebl'e, eĉ se li ver'e mort'ig'is la urs'o'n, li cert'e ne dis'tranĉ'is la kadavr'o'n. En la nord'land'o est'as tre neces'e, ke tio okaz'u tuj post mort'ig'o. Ali'e la karn'o tiel frost'iĝ'as, ke, prov'ant'e tranĉ'i, oni difekt'as la plej akr'a'n tranĉ'il'o'n, kaj urs'o'n pez'a'n je tri'cent funt'o'j oni ne facil'e met'as sur glit'vetur'il'o'n por ĝi'n tren'i tra la mal'eben'a glaci'aĵ'o. Sed ven'int'e al la lok'o, ili trov'is ne nur la kadavr'o'n (pri kiu ili dub'is), sed ankaŭ tio'n, ke Kiŝ est'is dis'tranĉ'int'a la korp'o'n laŭ la manier'o de lert'a ĉas'ist'o, kaj for'met'is la intern'aĵ'o'n. Tiel komenc'iĝ'is la mister'o pri Kiŝ — mister'o kiu konstant'e pli'profund'iĝ'is. Je la du'a ĉas'ir'o, li mort'ig'is jun'a'n urs'a'n, preskaŭ plen'kresk'a'n, kaj je la tri'a, grand'a'n vir'urs'o'n kaj ties kun'ul'in'o'n. Ĝeneral'e li for'est'is tri-kvar tag'o'j'n, sed kelk'foj'e li est'is for dum tut'a semajn'o sur la glaci'kamp'o. Ĉiu'okaz'e li rifuz'is akompan'ant'o'j'n, kaj la hom'o'j mir'eg'is.

— Kiel li far'as tio'n? — ili demand'is si'n. — Li eĉ ne kun'hav'as hund'o'n, kaj hund'o cert'e help'us li'n.

— Est'as kon'at'a afer'o, ke urs'o hav'as la plej grand'a'n kvant'o'n da viand'o.

— Per la help'o de mal'bon'a'j spirit'o'j li ĉas'as, — dir'is kelk'a'j — tial li'a ĉas'ad'o sukces'as. Kiel ĝi ja sukces'us, se tio ne est'us?

— Ebl'e tiu'j spirit'o'j ne est'as mal'bon'a'j. Oni sci'as, ke li'a patr'o est'is lert'a ĉas'ist'o. Ĉu ne est'as ebl'e, ke tiu help'as li'n, por ke li far'iĝ'u lert'a, pacienc'a kaj vigl'a? Kiu sci'as?

Spit'e de ĉio, li daŭr'e sukces'is, kaj la mal'pli lert'a'j ĉas'ist'o'j oft'e est'is okup'it'a'j per la al'port'o de la viand'o; kaj li dis'porci'is ĝi'n laŭ just'a manier'a, kiel li'a patr'o far'is iam, antaŭ'e, tiel li ordon'is, ke la plej humil'a'j mal'jun'ul'o'j kaj mal'jun'ul'in'o'j ricev'u just'a'j'n porci'o'j'n, kaj pren'is por si mem nur tiom, kiom li bezon'is. Kaj pro tiu just'aĵ'o, kaj ĉar li est'is tre lert'a ĉas'ist'o, oni rigard'is li'n kun respekt'o, eĉ kun solen'a tim'o. Oni ankaŭ propon'is, ke li far'iĝ'u ĉef'ul'o post kiam la mal'jun'a Kloŝ-Kŭan eks'iĝ'os je la ofic'o. Pro li'a'j far'o'j la plen'aĝ'ul'o'j atend'is li'n re'aper'i en la konsil'ej'o, sed li ven'is neniam plu, kaj ili hont'is demand'i pri tio.

— Mi pens'as, ke mi konstru'os por mi igluon, — iu'n tag'o'n li dir'is al Kloŝ-Kŭan kaj kelk'a'j ali'a'j ĉas'ist'o'j. — Ĝi est'os grand'a igluo, en kiu Ikiga kaj mi pov'os loĝ'i komfort'e. Ili kap'jes'is serioz'e.

— Sed al mi mank'as la temp'o. Mi'a afer'o est'as la ĉas'ad'o, kaj per tiu labor'o mi est'as ĉiam okup'it'a. Do est'as just'e, ke la vilaĝ'an'o'j, kiu'j manĝ'as mi'a'n viand'o'n, konstru'u mi'a'n igluon.

Do la igluo est'is konstru'at'a laŭ grand'a'j mezur'o'j — laŭ pli grand'a'j ol la loĝ'ej'o de Kloŝ-Kŭan. Kiŝ kaj li'a patr'in'o trans'lok'iĝ'is en ĝi'n. Ĝis tiu temp'o, de'post la mort'o de Bok, Ikiga ĝu'is neni'a'n komfort'o'n. Kaj ne nur materi'a'n util'o'n ŝi hav'is; pro la alt'a stat'o, kiu'n ŝi ating'is kaŭz'e de la mir'ind'aĵ'o'j de si'a fil'o, oni rigard'is ŝi'n la ĉef'a vir'in'o en la tut'a vilaĝ'o. Kaj la vir'in'o'j vizit'is ŝi'n por pet'i ŝi'a'n konsil'o'n, kaj post'e cit'is ŝi'a'j'n saĝ'a'j'n vort'o'j'n, kiam okaz'is disput'o'j inter ili aŭ kun la vir'o'j.

Sed la mister'o pri la mir'ind'a ĉas'ad'o de Kiŝ, precip'e okup'is la mens'o'j'n de la vilaĝ'an'o'j. Kaj iu'n tag'o'n Ugh-Gluk rekt'e akuz'is li'n pri sorĉ'art'o.

— Oni asert'as, — dir'is Ugh-Gluk, laŭ impon'a manier'o — ke per la help'o de mal'bon'a'j spirit'o'j vi ĉas'ad'as; per tio vi sukces'as.

— Ĉu la viand'o ne est'as bon'a? — respond'is Kiŝ — ĉu iu vilaĝ'an'o mal'san'iĝ'is post manĝ'o? Kiel vi sci'as, ke mi uz'as la sorĉ'art'o'n? Aŭ ĉu vi far'iĝ'is kvazaŭ blind'a pro la envi'o, kiu vi'n konsum'as?

Kaj Ugh-Gluk re'tir'is si'n venk'it'a, kaj la vir'in'o'j mok'is li'n. Sed iu'n nokt'o'n en la konsil'ej'o, post long'a diskut'ad'o, oni decid'is spion'i li'n, kiam li for'ir'os ĉas'i, por ke oni sci'u li'a'j'n metod'o'j'n. Do, je la sekv'ant'a ĉas'ir'o, Bim kaj Bo'n, du el la plej lert'a'j ĉas'ist'o'j, sekret'e sekv'is li'n. Post kvin tag'o'j ili re'ven'is kun okul'o'j al'ŝvel'int'a'j kaj lang'o'j trem'ant'a'j, kaj rakont'is, kio'n ili vid'is. La konsil'ant'ar'o rapid'e kun'ven'is en la loĝ'ej'o de Kloŝ-Kŭan, kaj Bim komenc'is rakont'i:

— Frat'o'j, kiel vi ordon'is, ni marŝ'is mal'antaŭ Kiŝ, marŝ'is kaŝ'e por ke li ne sci'u, kaj je la mez'o de la unu'a tag'o li renkont'is grand'a'n vir'urs'o'n. Est'is tre grand'a urs'o.

— Ne est'as iu pli grand'a — Bo'n konfirm'is kaj daŭr'ig'is. — Sed la urs'o ne montr'is si'n batal'em'a, ĉar ĝi flank'e'n'turn'is si'n kaj ir'is mal'rapid'e tra la glaci'aĵ'o. Tio'n ni vid'is de la rok'o'j ĉe la mar'bord'o, kaj la urs'o proksim'iĝ'is al ni, kaj mal'antaŭ ĝi marŝ'is Kiŝ, tut'e sen'tim'e, kaj li kri'is laŭt'voĉ'e, kaj sving'is la brak'o'j'n kaj far'is grand'a'n bru'o'n. Tiam la urs'o koler'iĝ'is kaj ek'star'is rekt'e sur la mal'antaŭ'a'j krur'o'j kaj murmur'eg'is. Sed Kiŝ marŝ'is ĝis li ven'is proksim'e'n al la urs'o.

— Jes, — daŭr'ig'is Bim — rekt'e ĝis la urs'o li marŝ'is, kaj la urs'o minac'is li'n kaj Kiŝ for'kur'is. Sed, kur'ant'e, li las'is fal'i et'a'n pilk'o'n sur la glaci'o'n. Kaj la urs'o halt'is kaj flar'is, kaj post'e en'glut'is ĝi'n. Kaj Kiŝ, konstant'e kur'is kaj fal'ig'is pilk'et'o'j'n, kaj la urs'o en'glut'is ĉiu'j'n.

La aŭskult'ant'o'j ek'kri'is kun dub'o, kaj Ugh-Gluk mal'kaŝ'e esprim'is si'a'n mal'kred'o'n.

— Jes, per ni'a'j propr'a'j okul'o'j. Kaj tio daŭr'is, ĝis kiam la urs'o rekt'e ek'star'is kaj blek'eg'is pro dolor'o kaj frenez'e bat'ad'is per si'a'j antaŭ'a'j pied'o'j. Kaj Kiŝ konstant'e kur'is, ĝis kiam li ating'is sen'danĝer'a'n lok'o'n. Sed la urs'o mal'atent'is li'n, ĉar ĝi'n okup'is la turment'o kiu'n kaŭz'is al ĝi la pilk'et'o'j en ĝi'a intern'o.

— Jes, ĝi'a intern'o, — inter'romp'is Bim, — ĉar ĝi si'n grat'is kaj ĉirkaŭ'salt'is kiel lud'em'a hund'id'o; sed per ĝi'a'j kri'o'j oni pov'us diven'i, ke ĝi ne lud'as, sed dolor'as. Neniam mi vid'is tia'n spektakl'o'n!

— Ne, neniam oni vid'is tia'n, — daŭr'ig'is Bo'n — kaj krom'e ĝi est'is tiel grand'a urs'o!

— Mi ne sci'as, — Bo'n respond'is — mi rakont'as nur tio'n, kio'n mi vid'is. Kaj post mal'long'a temp'o la urs'o mal'fort'iĝ'is kaj lac'iĝ'is, ĉar ĝi est'is tre pez'a, kaj est'is salt'int'a tre fort'e, kaj ĝi ir'is for tra la glaci'aĵ'o, balanc'ant'e la kap'o'n al'flank'e kaj mult'foj'e sid'iĝ'ant'e por blek'i kaj kri'i. Kaj Kiŝ post'sekv'is la urs'o'n, kaj ni post'sekv'is Kiŝ, kaj dum tiu tag'o kaj ankoraŭ dum tri tag'o'j ni sekv'is li'n. La urs'o mal'fort'iĝ'is kaj sen'ĉes'e blek'is pro dolor'o.

— Ĝi est'is en'sorĉ'it'a! — ek'kri'is Ugh-Gluk. — Cert'e ĝi est'is en'sorĉ'it'a!

— La urs'o vag'ad'is jen tie'n, jen ĉi tie'n, ĉirkaŭ'ir'ant'e kaj re'ir'ant'e si'a'n antaŭ'a'n voj'o'n tiel, ke fin'e ĝi trov'iĝ'is tie, kie Kiŝ je la komenc'o renkont'is ĝi'n. Nun la urs'o jam est'is tut'e mal'san'a kaj ne pov'is ir'i plu. Tial al'proksim'iĝ'is Kiŝ kaj mort'pik'is ĝi'n.

— Tiam ni for'ven'is, dum Kiŝ sen'haŭt'ig'is la urs'o'n, kaj ni kur'is rapid'e al vi, por ke vi sci'u pri la mort'ig'o.

Kaj tiu'n tag'o'n, post'tag'mez'e, la vir'in'o'j hejm'e'n'tren'is la viand'o'n, dum la vir'o'j kun'sid'is en la konsil'ej'o. Kiam al'ven'is Kiŝ, ili invit'is li'n ven'i al la konsil'ej'o, sed li respond'is dir'ant'e, ke li mal'sat'as kaj est'as lac'a. Li ankaŭ dir'is, ke li'a igluo est'as grand'a kaj komfort'a kaj pov'as en'hav'i mult'a'j'n hom'o'j'n. Kaj tiel fort'e ili vol'is sci'i pri la okaz'int'aĵ'o'j, ke ir'is al la igluo de Kiŝ la tut'a konsil'ant'ar'o kun Kloŝ-Kŭan antaŭ'e. Kiŝ est'is manĝ'ant'a, sed akcept'is ili'n kun respekt'o kaj sid'ig'is ili'n laŭ ili'a rang'o. Ikiga montr'iĝ'is jen fier'a, jen embaras'it'a, sed Kiŝ est'is tut'e trankvil'a. Kloŝ-Kŭan re'rakont'is la sci'o'j'n kiu'j'n al'port'is al li Bim kaj Bo'n.

— Do ni dezir'as klar'ig'o'n, ho Kiŝ, pri la manier'o de vi'a ĉas'ad'o. Ĉu vi uz'as la sorĉ'art'o'n?

— Ne, ho Kloŝ-Kŭan, ne konven'as, ke mi nur'a knab'o, sci'u i'o'n pri sorĉ'ist'in'o'j, kaj pri tiu'j mi neni'o'n sci'as. Mi nur el'trov'is rimed'o'n, per kiu mi pov'as facil'e mort'ig'i la glaci'urs'o'n, jen ĉio! Tio est'as „cerb'art'o“, ne „sorĉ'art'o“.

Est'is long'a silent'o. La vir'o'j rigard'is la vizaĝ'o'j'n reciprok'e, kaj Kiŝ daŭr'ig'is la manĝ'ad'o'n.

— Kaj... kaj... ĉu vi sci'ig'os ni'n, ho Kiŝ? — fin'e demand'is Kloŝ-Kŭan per trem'ant'a voĉ'o.

Li pren'is mal'dik'a'n pec'o'n da balen'ost'o kaj montr'is ĝi'n al ili. La pint'o'j est'as tiel akr'a'j kiel la kudr'il'o'j. Li zorg'e fald'is la pec'o'n da ost'o tiel, ke ĝi kaŝ'iĝ'is en li'a man'o. Tiam, subit'e, li las'is ĝi'n refleks'iĝ'i. Li pren'is pec'o'n da gras'o.

— Jen! — li dir'is. — Oni pren'as pec'et'o'n da gras'o kaj far'as en ĝi kav'aĵ'o'n. Nun en la kav'aĵ'o'n oni en'met'as la balen'ost'o'n rigid'e fald'it'a'n kaj fiks'as ĝi'n per ali'a pec'et'o da gras'o. Post'e, oni met'as ĝi'n ekster la dom'o'n, kaj ĝi frost'iĝ'as kiel pilk'o. La urs'o en'glut'as la pilk'et'o'n, la gras'o fluid'iĝ'as, kaj la ost'o kun akr'a'j pint'o'j streĉ'iĝ'as rekt'a. La urs'o mal'san'iĝ'as, kaj kiam la urs'o est'as tre mal'san'a, oni mort'pik'as ĝi'n. Est'as tut'e simpl'e.

Kaj Ugh-Gluk dir'is: „Oh!“ Kaj Kloŝ-Kŭan dir'is: „Ah!“ Kaj ĉiu dir'is i'o'n laŭ si'a propr'a manier'o, kaj ĉiu kompren'is.

Kaj tio est'as la rakont'o pri Kiŝ, kiu viv'ad'is antaŭ long'e sur la bord'o de l’ polus'a mar'o. Ĉar li uz'is „cerb'art'o'n“ kaj ne sorĉ'art'o'n, li lev'is si'n el la plej humil'a igluo, ĝis fin'e li far'iĝ'is la ĉef'ul'o de la vilaĝ'an'o'j, kaj, dum si'a tut'a viv'o — oni dir'as — la gent'o prosper'is, kaj nek vidv'in'o, nek mal'fort'ul'o laŭt'plor'is dum la nokt'o pro mank'o de viand'o.

[2] Rekomend'it'a de E. L. A.

[3] Loĝ'ej'o.

Terur'o furioz'is sur la ter'o. Prem'int'e si'a'n plug'il'o'n en la anim'o'j'n de la hom'o'j, ĝi tranĉ'is profund'a'j'n sulk'o'j'n sur la frunt'o'j. Ĝi kuŝ'is sur la brust'o de la natur'o kaj diboĉ'ant'e en si'a ve'ant'a dolor'o, las'is post si mort'vok'a'n ĉagren'o'n.

Ĝi'a neni'ig'a torent'o frakas'is ĉio'n. Al abism'o'j ĝi port'is la kred'o'n de la hom'o'j, la rev'o'j'n de la ideal'ist'o'j. Per si'a ne'imag'ebl'a pez'o ĝi sub'prem'is kaj mort'ig'is ĉiu'j'n burĝon'o'j'n de la progres'o kaj am'o, kaj post'e rid'eg'is kun mond'o'sku'ant'a plor'eg'o.

La Mort'o for'viŝ'is de si'a falĉ'il'o la gelatiniĝintan sang'o'n. Kun trans'ter'a, rikan'a ironi'o ĝi rigard'is per si'a'j okul'kav'o'j al la fin'rikolt'it'a kamp'o de la Viv'o. Bel'eg'a rikolt'o: la viv'o de la hom'ar'o.

Ĉes'is la Viv'o kaj la Mort'o triumf'is. Plen'kontent'e ĝi kuŝ'iĝ'is por ripoz'i. La krak'son'ant'a bru'o de la ost'o'korp'a Pere'o ne'vid'ebl'a son'is tim'o'n vek'ant'e en la regn'o de la etern'a mut'ec'o.

Ankoraŭ unu'foj'e, ebri'iĝ'int'e de triumf'o, ĝi esplor'e rigard'is ĉirkaŭ'e'n. Ĉu hazard'e ne est'as preter'las'it'a io, el kiu nov'a viv'o pov'us ek'ĝerm'i? Ne! Ĉio mut'as. Ne est'as fantazi'o, kiu vid'us sonĝ'o'j'n; ne ekzist'as bat'ant'a kor'o, en kiu pov'us nask'iĝ'i ar'o da sent'o'j; ne est'as krim'o, kiu atend'us kondamn'o'n; ne est'as jur'o, kiu soif'as juĝ'o'far'o'n, kaj ne est'as plu religi'o di'o'n kre'ant'a por si; ne est'as di'o, kiu'n per ter'a'j ĉifon'o'j vest'us la religi'o. Venk'it'a'j eĉ la sen'mort'ec'o kaj la etern'a viv'o, ĉar ne ekzist'as mort'ont'o, kiu kred'us ili'n. Ekzist'as nur ĝi: la Mort'o.

Ĝi lac'iĝ'is kaj sopir'is ripoz'o'n. Jen, en la regn'o de la etern'a mut'ec'o subit'e, tim'em'e ek'son'is ĉirp'ad'o de et'a gril'o. Kun sovaĝ'a furor'o ĝi ek'salt'is kaj mut'ig'is la adiaŭ'o'n de la iam'a glor'a viv'o, kaj post'e rikan'e rid'eg'is... rid'eg'is...

Rigard'ant'e al la ceter'a'j bril'ant'a'j mond'o'j de la univers'o, ĝi sent'is kruel'a'n ĝoj'o'n. Por nov'a rikolt'o est'as ankoraŭ sufiĉ'e da materi'o sur la firmament'o sen'lim'a.

Ĝi rigard'is ili'n aŭ nur ŝajn'e rigard'is, ĉar griz'a, nebul'a vual'o flug'is antaŭ la okul'kav'o'j'n. Ĝi ne pov'is diven'i, kio est'as tiu mister'aĵ'o, kiu ĉiam pli kaj pli dens'iĝ'as, nigr'iĝ'as kaj mal'help'as la vid'o'n. Ĝi pen'is ek'salt'i, sed ne pov'is. Kiel sorĉ'a plen'potenc'a sugest'o pren'is for tiu ĉi nov'a fort'o ĝi'a'n tut'a'n energi'o'n?

Ĝi vid'is jam neni'o'n, kvazaŭ eĉ ĝi mem ĉes'us ekzist'i. Ankoraŭ ĝi far'is sen'konsci'a'n gest'o'n al la neni'ig'a falĉ'il'o, sed van'e, ĉar venk'is ĝi'n la last'a spir'aĵ'o de la Viv'o: la sonĝ'o'n don'ant'a dorm'o.

— Vi pov'is neni'ig'i la organism'o'j'n, sed vi ne est'as reg'ant'o de anim'o. Tiu ĉi est'as la plej potenc'a fort'o, pli potenc'a ol la pens'o, kiu est'as nur ĝi'a infan'o.

— Sen'senc'a parol'o. Kio'n valor'as la fort'o sen organism'o, kaj kio'n valor'as la pens'o, se ĝi ne hav'as il'o'j'n por kre'i.

— Eĉ la sen'fin'a vol'o romp'iĝ'as, se ĝi ne hav'as spac'o'n. Kio'n pov'as far'i la vol'o per la sen'fin'a Neni'o?

— Nur la konsci'e mov'iĝ'ant'a'j'n organism'o'j'n vi pov'is neni'ig'i, sed la sen'mov'a'j tavol'o'j kaj liber'e vag'ant'a'j element'o'j est'as ekster vi'a potenc'o. Vi ne hav'as fort'o'n kontraŭ la akv'o, la fajr'o, kaj vi ne pov'as ordon'i al la kur'eg'ant'a vent'o.

— Ver'e! Mi ne hav'as potenc'o'n kontraŭ ili, sed kio'n valor'as la sen'mov'a mond'o, kiu mank'um'as la konsci'o'n?

— Est'os kre'it'a la nov'a mond'o! Est'os donac'it'a konsci'o al ĉiu'j atom'o'j de la Ter'o, kaj se la pens'o don'os flug'il'o'j'n al la element'o'j, tiam vi'a potenc'o romp'iĝ'os.

— Vi forges'as, ke la fajr'o, se ĝi ek'konsci'as, nur fin'os la task'o'n ĉes'ig'it'a'n de mi. Ĝi cindr'ig'os ĉio'n.

— Kaj se tiel okaz'us, ankaŭ vi'a est'aĵ'o far'iĝ'us ĝi'a viktim'o. Venk'it'a vi'a sen'mort'ec'o, vi neni'iĝ'os.

La Mort'o, pren'int'e la potenc'a'n falĉ'il'o'n, furioz'e sving'is ĝi'n ĉirkaŭ si.

— Kia'manier'e vi vol'as kre'i nov'a'n mond'o'n? Kio est'os tiu potenc'a fort'o, kiu pov'us dis'ŝut'i la sem'o'j'n de la viv'o sur la mort'int'a ter'glob'o?

— Hahaha! Sen'frukt'a est'os la labor'o kaj van'a ĉiu pen'ad'o! Don'u do antaŭ'e viv'o'n al la mort'int'a hom'ar'o!

— Si'a'n milit'o'n far'os la ter'o mem, kaj en tiu ĉi sankt'a ali'form'iĝ'o vi est'os ĉes'int'a. Post'e re'viv'iĝ'os la miliard'o'j da hom'o'j kaj komenc'iĝ'os la profet'it'a etern'a viv'o: la trans'tomb'a eden'o.

— Ĉu mi neni'iĝ'os? Mi, kiu est'as nask'it'a sam'temp'e kun la Ter'o. Mi, kiu en ĉiu batal'o de la Ter'o, en ĉiu metamorfoz'o hav'is la ĉef'rol'o'n? Ne'ebl'e! Ne'ebl'e!

Tondr'is voĉ'o, pro kiu la ter'o ek'trem'is kaj la Mort'o terur'it'e fal'is ter'e'n.

— Mensog'o! La ok'a'n tag'o'n de la kre'ad'o vi est'iĝ'is, kiam Kain mort'ig'is si'a'n frat'o'n Abel. Sol'e la pens'o de Kain est'as vi, kiu pren'is sur si'n ne'vid'ebl'a'n ost'o'korp'o'n. Vi kaŭz'is la unu'a'n dolor'a'n larm'o'n kaj vi dis'ŝut'is la sem'o'j'n de la funebr'a ĉagren'o. Ne mi kre'is vi'n, sed la ĉio'n ne'ant'a spirit'o de la Mal'bon'o.

— Kiu vi est'as, potenc'a spirit'o, kiu jam per vi'a ek'parol'o vek'as tim'o'n en mi?

— Di'o? Ho ve al mi! Vi ekzist'as do ver'e! Ne sol'e la religi'o nask'is vi'n? Ĉu ver'e ekzist'as vi, kies potenc'o'n mi ĉiam ne'is, kaj ĉu ankaŭ mi est'us vi'a sklav'o, kiu ne kon'is suveren'o'n super mi?

— Se vi est'as Di'o, do vi est'as la Just'o mem, kaj mi est'is nur blind'a il'o en vi'a potenc'a man'o. Vi ne pov'as mi'n pun'i pro kulp'o de Kain, kiu'n vi mem kre'is erar'em'a kaj mal'fort'a!

— Vi est'is blind'a il'o de vi'a propr'a mem'o, kiu est'as sen'anim'a. Vi est'as detru'ant'a pens'o, kiu venen'is la best'o'n kaj la hom'o'n. Vi'a task'o est'as fin'it'a kaj la destin'o plen'um'iĝ'is, vi'a sen'anim'a mem'o neni'iĝ'os.

Son'is la potenc'a voĉ'o kaj la Ter'o sopir'e ek'trem'is. Ĝi'a'n nigr'a'n korp'o'n ĉirkaŭ'pren'is mild'a, fosfor'a lum'o, kiu jen aper'is jen mal'aper'is. La lum'o vag'ad'is, ŝajn'e sen'cel'e, sed subit'e en la atmosfer'o de la Ter'o balanc'is si'n viol'kolor'a vapor'aĵ'o. Fend'iĝ'is la Ter'o kun terur'a detonaci'o. La mar'o'j for'las'is la profund'o'j'n kaj unu'iĝ'int'e, pren'int'e nov'a'n orbit'o'n, kiel la ring'eg'o de Saturn'o, ili turn'is si'n ĉirkaŭ la Ter'o.

Bol'is, ard'is, fand'iĝ'is kun surd'ig'a bru'eg'o la gigant'a glob'o. Komenc'iĝ'is la last'a milit'o. Kie aper'is la vag'ant'a lum'o, tie sekv'is ĝi'n la viol'kolor'a vapor'aĵ'o kaj la tavol'o konsci'iĝ'is. Ve'ant'e furioz'is la vent'eg'o kaj per si'a uragan'a koler'o vip'is la ek'konsci'int'a'n fajr'o'n, kiu pasi'e ĉirkaŭ'plekt'is la Ter'o'n per flam'ant'a'j brak'o'j. Ŝajn'is, ke ĝi cindr'ig'os ĉio'n, sed en tiu moment'o brid'is ĝi'a'n furor'o'n la potenc'a akv'o'ring'eg'o, kiu per tut'a pez'o sub'prem'is la furioz'iĝ'ant'a'n element'o'n. Ĝi mol'e, kvazaŭ silk'e stern'is si'n kaj kompat'e vind'is la Ter'o'n, lac'iĝ'int'a'n pro la batal'o. La Ter'o aspekt'is, kiel kolos'a, ne'mezur'ebl'a akv'o'glob'o, kiu kur'eg'is en la spac'o sen'fin'a.

Super la Ter'o, kiel gigant'a kri'sign'o, ŝveb'is la viol'kolor'a vapor'aĵ'o: la lum'o de la konsci'o.

— Ho grand'a Sinjor'o! Fin'iĝ'is jam la unu'a tag'o de la kre'ad'o kaj tamen mi ekzist'as!

— Ek'bat'u la kor'o de la Ter'o kaj la tut'o de la anim'o'j okup'u ĝi'n. La sem'o de la Am'o ek'ĝerm'u en ĝi kaj kre'iĝ'u per tio la nov'a firmament'o! Est'u!

Hel'a roz'kolor'a lum'o radi'is super la akv'o'amas'o. San'ig'a varm'o penetr'is en korp'o'n de la Ter'o. Ĉiu atom'o ek'trem'is pro ne'kon'at'a fenomen'o. La Ter'o en'am'iĝ'is la sen'lim'a'n spac'o'n de la eter'o. Arom'a'j spir'aĵ'o'j flug'is for el ĝi'a korp'o kaj la Mort'o sven'ant'e apog'is si'n per la falĉ'il'baston'o.

La Spac'o rest'is sen'mov'a. En ĝi'a glaci'a mem'o ne nask'iĝ'is sent'o'j. La Ter'o plor'is, fal'ig'is fajr'e brul'ant'a'j'n larm'o'j'n kaj el la larm'o'gut'o'j far'iĝ'is stel'o'j, bril'ant'a'j meteor'o'j, vag'ant'a'j planed'o'j kaj kre'iĝ'is — la nov'a firmament'o.

— Evolu'u la sem'o! Dis'iĝ'u la akv'o kaj la ter'o, kiel est'is antaŭ'e! Est'u! Tuj, kvazaŭ je bat'o de sorĉ'o'vip'o, la akv'o per for'flu'o de tajd'o okup'is nur la profund'aĵ'o'j'n kaj eg'a'j, sen'herb'a'j rok'o'j aper'is zigzag'e ĉie. Iom post iom form'iĝ'is mar'o'j, lag'o'j, river'o'j, river'et'o'j kaj vast'a'j kontinent'o'j etend'is si'n sur la Ter'o. La akv'o est'is diafan'e pur'a, sed la vast'a'j kontinent'o'j ankoraŭ etend'is si'n sen ornam'o'j.

— Potenc'a, ĉio'n'reg'ant'a Sinjor'o! Fin'iĝ'is jam la tri'a tag'o kaj tamen mi ekzist'as. Ĉu vi indulg'is mi'n aŭ mi est'as ekster vi'a potenc'o?

— Mi pov'us neni'ig'i vi'n, sed mi ne vol'as. Potenc'o vi'a ĉes'is. Kio'n valor'as la intenc'o, se vi est'as sen arm'il'o?

La Mort'o per subit'a gest'o turn'is si'n al la falĉ'il'o, sed ĝi'a ost'o'brak'o van'e serĉ'is ĝi'n. Dum moment'o ĝi ek'trem'is, sed post'e sku'is ĝi'a'n tut'a'n est'aĵ'o'n raŭk'a, frenez'ig'a rid'eg'o. Minac'e ĝi lev'is la pugn'o'j'n.

— Ĉu sen arm'il'o? Ĉu mi ne hav'as ankoraŭ man'o'j'n, kies nur'a tuŝ'o sufiĉ'as por ĉes'ig'i la viv'o'n? Ĉu mi ne pov'as spir'i kaj mi'a spir'aĵ'o ne est'as jam tiom detru'a, kiom ĝi est'is antaŭ'e? Vi erar'as grand'a Sinjor'o, ĉar kie'n mi met'os la pied'o'j'n, tie mi sub'prem'os la sem'o'j'n de la Viv'o!

— Rigard'u ĉirkaŭ'e'n! Ĉu vi ne vid'as, ke la Ter'o ĉiam pli'mal'grand'iĝ'as kaj la horizont'o perd'iĝ'as en la blu'a griz'o de la mal'proksim'o? Ĉu vi ne sent'as, ke tio est'as nur et'a meteor'o, sur kiu vi star'as? Ĝi kur'as, port'ant'e vi'n, en la sen'fin'a spac'o. Mi pov'us neni'ig'i vi'n, sed vi'a por'ĉiam'a pun'o est'as: vag'ad'i sen potenc'o, vid'ant'e la etern'a'n viv'o'n sur miliard'o'j da Ter'o'j.

La Mort'o venk'it'e kun mut'a rezign'o mir'is la Ter'glob'o'n, ĉiam pli kaj pli mal'grand'iĝ'ant'a'n.

— Est'u, kiel antaŭ'e est'is, pomp'ant'a'j kresk'aĵ'o'j, flor'odor'o ŝveb'u en la aer'o kaj ombr'o de verd'ant'a'j arb'o'j ŝirm'u ili'n kontraŭ la sun'radi'o'j dum sek'ec'o! Est'u!

La marĉ'a hum'o ek'mov'is si'n. Sci'vol'e aper'is kap'et'o de la unu'a herb'o kaj ĝi'n sekv'is la du'a. Ili klin'is si'n unu al ali'a per printemp'a kis'o. Pro tiu ĉi kis'o riĉ'e ek'burĝon'is la Ter'o.

Silk'a herb'aĵ'o kovr'is la nud'a'j'n rok'o'j'n. Laŭb'riĉ'a'j arb'ar'o'j ornam'is la dezert'o'j'n kaj mult'kolor'a'j flor'o'j spir'is ozon'plen'a'n arom'o'n.

— Re'viv'iĝ'u la best'ar'o ocean'a kaj kontinent'a! Miliard'o'j da bird'o'j flug'ad'u gaj'e kant'ant'e! Est'u!

Subit'e son'is tim'em'a ĉirp'ad'o de gril'o. Je ĝi'a muzik'o vek'iĝ'is mil kaj mil son'o'j. La lazur'o'j de mar'o'j kaj lag'o'j facil'e ek'trem'is kun mild'a muĝ'ad'o. La river'o'j ek'flu'is kaj la river'et'o'j gaj'e plaŭd'ant'e rapid'is inter la flor'ornam'it'a'j bord'o'j. La vent'o sibl'is melodi'o'n kaj bird'pep'ad'o'n eĥ'is la pra'silent'o.

En la aer'o aper'is flug'il'hav'a monstr'o kun akr'a dent'ar'o: la drak'o de la fabel'o'j. El la dens'ej'o de la arb'ar'o kur'eg'is mamut'o'j. El post arb'et'aĵ'o'j ven'is leon'o'j kaj inter la alt'a'j herb'o'j serpent'um'is boa'o. Iom post iom re'viv'iĝ'is la tut'a best'ar'o kaj komenc'iĝ'is mal'sovaĝ'a lud'o anstataŭ lukt'o por la ekzist'o.

— Re'viv'iĝ'u la hom'o! Re'viv'iĝ'u kaj hav'u la etern'a'n viv'o'n, promes'it'a'n post perd'o de la paradiz'o! Est'u!

Ĉio ek'silent'is. La natur'o sen'mov'e atend'is la re'nask'iĝ'o'n de la kron'o de ĉiu'j kre'it'aĵ'o'j. La sun'o varm'e kis'ad'is per radi'o'j la Ter'o'n. La flor'o'j bon'odor'is parfum'o'n el si'a'j kalik'o'j. La arb'o'j don'is pomp'a'j'n kolor'o'j'n al la frukt'o'j kaj la best'ar'o silent'e kun mut'a pi'ec'o atend'is.

Subit'e fend'iĝ'is la ter'o kaj aper'is sub du dik'trunk'a'j pom'arb'o'j la unu'a hom'par'o: Adamo kaj Evo.

Humil'e ramp'is al ili serpent'o. Rigard'ant'e ili'n kun verd'kolor'a'j, sed mild'a'j okul'o'j ĝi ĉirkaŭ'volv'is si'n sur trunk'o de la arb'o, kiu iam don'is al ili la frukt'o'n de la sci'o.

Papili'o flug'is al ili. Ĝi frap'et'is la flor'polv'a'j'n flug'il'et'o'j'n al la lip'o'j de Evo. Jen est'is la unu'a kis'o, vek'ant'a el long'a dorm'o al etern'a viv'o.

Evo ek'trem'is. Hont'em'e ŝi kaŝ'is per la rust'o'ruĝ'a'j har'o'j, ĝis'ter'e kresk'int'a'j, si'a'n mir'ind'e bel'a'n nud'ec'o'n. Ŝi ĉirkaŭ'rigard'is kaj petol'e, sed kun ĉast'a rid'et'o, graci'a al'prem'iĝ'o si'n klin'is al Adamo.

Adamo vek'iĝ'is. Per si'a'j bril'e nigr'a'j okul'o'j, kvazaŭ li vol'us fin'esplor'i si'a'n anim'o'n, li rigard'is la ĉarm'a'n, si'n'don'a'n bel'ec'o'n.

Ek'vid'int'e la serpent'o'n, mild'e sibl'et'ant'a'n al ili, li kapt'is arb'et'o'n por el'ŝir'i kaj mort'bat'i ĝi'n. Li pren'is la arb'et'o'n, sed li'a fort'a prem'o ŝajn'is est'i nur am'a kares'o kaj li ne pov'is eĉ ek'mov'i ĝi'n. La brak'o sen'fort'e fal'is kaj li surpriz'e vid'is, ke la best'o'j humil'e, kun kap'o'j al ter'o klin'it'a'j, proksim'iĝ'is al ili.

— Evo! Dir'u, kio est'as? Ĉu vizi'o aŭ real'o? Ĉu ankaŭ vi'n reg'as tiu ĉi sorĉ'o?

— Ĉu ver'e ni sonĝ'is? Ĉu ni sonĝ'is la sufer'o'j'n de mil'jar'o'j, kiu'j'n kompren'i nun mi ne pov'as? Ĉu mi sonĝ'is mi'n fort'a, potenc'a, kiu nun eĉ jun'a'n arb'et'o'n ne pov'as ek'mov'i? Ĉu mi est'us sonĝ'int'a, ke mi manĝ'is el frukt'o de tiu ĉi arb'o kaj per tio nask'iĝ'is la unu'a kulp'o? Kaj la frat'mort'ig'o de Kain est'as ankaŭ sonĝ'o?

— Ver'e nur sonĝ'o. Tie ven'as ja Kain kun Abel frat'am'e brak'um'ant'e unu la ali'a'n. Sur ili'a'j lip'o'j flirt'as gaj'a rid'et'o.

— Est'is nur sonĝ'o, turment'a, sed pas'int'a. Rigard'u li'a'n frunt'o'n! Ĝi est'as pur'a, kiel la sen'nub'a ĉiel'o. En li'a'j okul'o'j bril'as sen'pek'ec'o. Ili ven'as al ni.

— Ĉu ankaŭ vi sonĝ'is la dolor'o'j'n de akuŝ'o kaj la ĝis'tomb'a'n ĉagren'o'n post perd'o de Abel? Ĉu vi ne re'memor'as plu pri la sufer'o'j dum la batal'o por la viv'o?

— Hieraŭ! Strang'e! Ŝajn'as al mi, kvazaŭ inter la hodiaŭ kaj hieraŭ est'us pas'int'a'j mil kaj mil jar'o'j. Jes! Jes! Rigard'u ĉi best'et'o'n kaj tiu'n pep'ant'a'n bird'et'o'n! Mi ne kon'as ili'n. Kio est'as ili'a'j nom'o'j?... Hieraŭ Kain vag'ad'is ankoraŭ sen'hejm'e en la dezert'o kaj Abel ne est'is plu viv'ant'a... Hieraŭ... Kiel strang'e! Mi ne kompren'as... mi ne kompren'as...

Li ard'e prem'is al si la al'ven'int'a'n Abel, kiu per unu brak'o ankoraŭ ten'is ĉe si si'a'n frat'o'n. Kun fil'a obe'em'o kis'is Kain la frunt'o'n de Evo.

— Mal'bon'a'j knab'o'j! Kie vi for'est'is tiom long'e? Dum la nokt'o vi est'is tro mal'proksim'e de ni. Kie for'est'as mi'a fil'in'o, Heloa?

Ho, patr'in'o! — komenc'is Kain. — Ni est'is ne mal'proksim'e de vi por ban'i ni'n en la river'et'o. Ĝi plaŭd'is al ni strang'a'n fabel'o'n kaj hodiaŭ ni bon'e rid'is pri ĝi. Ĉu ne, Abel?

— Forges'it'e! Nur tio'n mi sent'as, ke mi am'as mi'a'n frat'o'n... tre... tre.

— Tie, ĉe la mont'dekliv'o ni vid'is ŝi'n pel'ant'a papili'o'n. Ek'vid'int'e mi'n kun'e kun Abel, ŝi rigard'is ni'n long'e, kvazaŭ ŝi neniam est'us vid'int'a ni'n. Post'e ŝi kur'is al ni kaj super'ŝut'is ni'n per pluv'eg'o da kis'o'j... „Nur sonĝ'o est'is, nur sonĝ'o!“ ripet'is ŝi sen'ĉes'e. Mi ne kompren'as, patr'o!

Ĉe la voj'kurb'iĝ'o aper'is knab'in'o, vigl'a kiel kapreol'in'et'o. Ŝi'a ir'ad'o est'is facil'a, kvazaŭ ŝi hav'us flug'il'et'o'j'n. Laŭt'e rid'ant'e ŝi persekut'is papili'o'n antaŭ si.

— Kia'j strang'aĵ'o'j okaz'as hodiaŭ! Ĉu vi vid'as tiu'n blank'har'a'n, long'barb'a'n vir'o'n, kiu proksim'iĝ'as al ni de la mont'dekliv'o? Mi renkont'is li'n kaj li dir'is al mi, ke li est'as pli ol 900 jar'a.

— Jes! Li'a nom'o est'as Matusalemo kaj li serĉ'as si'a'j'n ge'fil'o'j'n kaj ge'nep'o'j'n. Li kis'is mi'n. Li est'as tiel strang'a hom'o. Li demand'is mi'n pri mi kaj aŭd'ant'e, ke mi est'as fil'in'o de Adamo, li ŝajn'is dub'e rid'et'i. Post'e li demand'is pri la monstr'o, flug'ant'a super ni. Ne'kred'em'e li sku'is la kap'o'n, kiam mi dir'is ĝi'a'n nom'o'n. „Ĉu drak'o?... Sonĝ'o, ver'ŝajn'e est'as nur sonĝ'o“ — li murmur'is.

— Patr'o! Rigard'u! — ek'kri'is Abel — Rigard'u al la dezert'o! Kvazaŭ sonĝ'o aper'us antaŭ ni'a'j okul'o'j. Ĉu fend'iĝ'is la ter'o aŭ korp'iĝ'is la neni'o, sed mi vid'as mult'e da tia'j hom'o'j, kia'j ni est'as. Sur ili'a'j korp'o'j est'as io, kio kovr'as la nud'ec'o'n. Kio est'as tio, patr'o mi'a?

— Rigard'u, rigard'u ili'n! Ili ven'as al ni. Ili est'as mult'a'j. Unu hav'as vizaĝ'o'n, bril'ant'a'n de ĉiel'lum'o, kaj li'a'j man'o'j, pied'o'j est'as vund'it'a'j. Apud li marŝ'as long'barb'a vir'o, port'ant'a du ŝton'tabul'o'j'n. La vizaĝ'o de tiu ankaŭ bril'as. Rigard'u, tie sekv'as ili'n la tri'a. Li'a'j okul'o'j est'as mal'larĝ'a'j, strang'e oblikv'a'j. Li'a'j har'o'j est'as plekt'it'a'j kaj pend'as ĝis ter'o. Tie la kvar'a, kun du'on'lun'o sur si'a kap'ornam'o... kaj tie ankoraŭ unu. Ho rigard'u, patr'o, tie ven'as mult'a'j. Ili'a'j vizaĝ'o'j est'as bril'ant'a'j. Man'o'n en man'o ili ven'as. Kiu'j ili est'as?

— Mi ne sci'as, Abel. Mi vid'as nur, ke ankaŭ vi'a vizaĝ'o est'as bril'ant'a, kaj ankaŭ tiu de vi'a patr'in'o. Vi ĉiu'j hav'as lum'o'n ĉiel'a'n sur la vizaĝ'o'j kaj mild'ec'o'n en la okul'o'j. Mi sent'as nur, ke io ne'kon'at'a lok'iĝ'is en mi'a kor'o. Tio far'is mi'n mal'fort'a, sed pli'alt'ig'is mi'a'n anim'o'n. Mi sent'as nur, ke mi dev'as am'i tiu'j'n, kiu'j ven'as al ni. Mi dev'as am'i la herb'et'o'n, best'o'j'n kaj ĉio'n, kio est'as ĉirkaŭ ni. Io flug'is for el mi'a brust'o. Ho, dir'u, kio est'as tio?

La grup'o jam pli'proksim'iĝ'is kaj ili pov'is bon'e aŭd'i la parol'o'n. La ŝton'tabul'a vir'o parol'is.

— Fil'o de Di'o, kiel vi ĉiu'j, kiu'j ven'is de temp'o al temp'o instru'i la popol'o'j'n por la perfekt'a bon'ec'o.

— Ĉu vi est'as martir'o? Ĉu la sort'o frap'is vi'n sen'merit'e aŭ vi pek'is kontraŭ Di'o kaj Li pun'is vi'n?

— Nek la unu'a, nek la du'a. Di'o neniam pun'is la kre'it'aĵ'o'j'n, ĉar Li est'as la sen'fin'a indulg'o. Ag'o'n sekv'as ag'o, kio'n nur la hom'a mal'fort'ec'o nom'is pun'ant'a man'o de Di'o. Mi est'as mi mem, ĉar en Krist'o per Krist'o nask'iĝ'is la krist'a ide'o.

— La religi'o'j est'is neniam revelaci'o'j, nur la kred'o, kiu fond'is ili'n — dir'is la Mesi'o. — Ili de'ven'is el la de'pend'a sent'o de la hom'o'j. Sen religi'o'j, sen cert'a sci'o pri Di'o la hom'o est'us viv'int'a izol'it'e en plen'a, sen'ĉes'a turment'o. Ben'it'a donac'o est'is la de'pend'a sent'o ĉar ĝi ebl'ig'is la soci'a'n viv'o'n.

— Ĉiu religi'o est'is grac'o'n don'ant'a al tiu, kiu pi'e, konvink'iĝ'int'e sekv'is ĝi'n. Post ĉes'o de la viv'o zorg'is la sen'fin'a indulg'em'o de Di'o pri la anim'o. Ĉu vi opini'is, ke hom'o pov'is far'i leĝ'o'n por la ĉiel'a regn'o?

— La sam'a kred'o viv'is en ĉiu hom'o de la temp'o'komenc'o ĝis la fin'o. Nur la form'o, la ekster'aĵ'o konform'iĝ'is al la epok'o.

— Majstr'o! Permes'u met'i la pek'em'a'n kap'o'n sub vi'a'n pland'o'n! — pet'eg'is ruĝ'barb'a vir'o.

— Ne, Judaso! Per kis'o vi perfid'is mi'n, per kis'o mi pov'as absolv'i vi'n. Kis'u mi'n!

Post la kis'o la vizaĝ'o de la ruĝ'barb'a vir'o ŝajn'is bril'i. Pro dolor'o'j romp'it'a vir'in'o kaj sort'o'frap'it'a vir'o ven'is al la grup'o. La Mesi'o ĉirkaŭ'pren'is ili'n.

Nov'a grup'o proksim'iĝ'is. Pomp'e vest'it'a'j faraoj, kiras'it'a'j reĝ'o'j, orden'riĉ'a'j kavalir'o'j.

Ĝi forges'ig'as tio'n, Brut'us, ĉar ne la ponard'piko romp'is mi'a'n kor'o'n, sed la mal'dank'o. Sed ĝi est'is sonĝ'o kaj jen la vek'iĝ'o. Kiu vi est'as, vir'o, amar'e medit'ant'a eĉ nun?

— Hered'int'o de vi'a tron'o. Sed ne hom'o. Vandal'a best'o. Oni nom'is mi'n Ner'o. Mi las'is mort'ig'i patr'in'o'n kaj ge'frat'o'j'n. Vapor'iĝ'is la sang'o de hom'o'j sur sabl'aĵ'o de mi'a cirk'o.

— Vi hav'is mal'bon'a'n sonĝ'o'n, fil'o! Mi est'as ja ĉi tie kaj ankaŭ vi'a'j ge'frat'o'j. Kis'u mi'n kaj vi forges'os vi'a'n inkub'o'n.

— Re'memor'u! En sang'plen'a'j batal'o'j ni star'is unu kontraŭ ali'a. Tiam venk'is mi, sed nun mi'n turment'as mi'a triumf'o. Ĉu vi pov'us pardon'i mi'n, Konstantin?

La grup'o preter'pas'is. Adamo sent'is si'n re'nask'iĝ'i en cent kaj cent figur'o'j de la histori'o.

Par'o'j proksim'iĝ'is. Am'plen'e, kun delikat'a rid'et'o ili rigard'is unu la ali'a'n. Kelk'a'j el ili gaj'e kant'is, ali'a'j flustr'is am'a'j'n vort'o'j'n. Ĉiu pen'is diven'i la pens'o'n de si'a kun'ul'o aŭ kun'ul'in'o.

— Ne est'as pli purpur'a'j la radi'o'j de la aŭror'o ol vi'a'j lip'o'j kaj ne est'as roz'o'j pli ĉarm'e pomp'ant'a'j, ol tiu'j de vi'a'j vang'o'j, ho mi'a Juli'a.

— Preter'las'u ĝi'n! Rigard'u ĉirkaŭ'e'n! Mil'o'j da feliĉ'a'j ge'am'ant'o'j ĉirkaŭ'as ni'n. Printemp'a odor'o ŝveb'as en la aer'o, kant'e pep'ad'as la bird'o'j sur la arb'o'j, am'e kares'as vi'n la sun'radi'o kaj la kamp'o prezent'as al vi mil'kolor'a'j'n flor'o'j'n. Ho ven'u!

— Antonio! Lip'o'j'n vi'a'j'n mi sent'as de'nov'e sur la mi'a'j. Vi'a kis'o feliĉ'o'n ŝtel'as en mi'a'n kor'o'n. Am'o vi'a don'as al mi nov'a'n viv'o'n.

— Ni forges'u la hieraŭ'o'n! Amar'a'j re'memor'o'j for'pas'u el ni'a'j kor'o'j. Ho, Kleopatr'a, la vek'iĝ'o est'as pli bel'a ol est'is ni'a mal'dorm'o.

Evo rigard'is ili'n. En ŝi'a kor'o vek'iĝ'is la sent'o, ke en ĉiu'j vir'in'o'j ŝi vid'is si'n mem.

— Por venk'i per ĝi la fort'ec'o'n de la vir'o kaj dolĉ'ig'i la amar'a'n post'gust'o'n de la triumf'o'j van'a'j.

Grup'o de serioz'a'j, trankvil'a'j vir'o'j proksim'iĝ'is. Ili parol'is mal'laŭt'e sed kun firm'a cert'ec'o. Unu el ili port'is lantern'o'n lum'ant'a'n, la ali'a ten'is sub la brak'o amas'o'n da libr'o'j, la tri'a... sed kiu pov'us fin'kalkul'i ili'n?

— La lamp'o'n kial vi ne esting'as? Est'as ja tag'lum'o! Vi'a'j okul'o'j esplor'e kiu'n serĉ'as?

— Nur flustr'e mi dir'as ĝi'n, ĉar tim'as, ke iu pov'as ek'aŭd'i, kun kiu mi tra'viv'is jam foj'e la ter'a'n viv'o'n. Ven'u pli proksim'e'n! Mi'a nom'o est'as Sokrat'o!

— Mi'a modest'a nom'o est'as Diogen'o. Dir'u, ĉu vi ne kon'as tiu'j'n du vir'o'j'n, kiu'j marŝ'as antaŭ ni? La unu'a hav'as en si'a man'o sol'a'n baston'o'n kaj la ali'a fask'o'n da volum'o'j. Ili ŝajn'as en'profund'iĝ'i en amik'a diskut'o.

— Preter'pas'int'e ili'n mi aŭskult'is la parol'o'n. La baston'hav'a est'as Zaratustro kaj la ali'a Nietzsche. Ili parol'is pri...

— Ho, Sokrat'o, am'at'a edz'o mi'a! — ŝov'is si'n vir'in'o inter la parol'ant'o'j'n.

Ond'is hom'amas'o post hom'amas'o en pli aŭ mal'pli grand'a'j grup'o'j. Labor'ist'o'j, romp'it'a'j de la viv'o'ŝarĝ'o; pari'o'j de la iam'a Hind'uj'o; for'las'it'a'j infan'o'j; perfid'it'a'j knab'in'o'j kaj mal'ĉast'ul'in'o'j. En ĉiu grup'o reg'is la sen'lim'a pardon'o, mal'supr'e'n'iĝ'int'a el la ĉiel'a regn'o.

Adamo kun'vok'is si'a'j'n ge'fil'o'j'n kaj teren'ĵet'is si'n por send'i dank'plen'a'n preĝ'o'n al la Sinjor'o de la univers'o.

Kaj son'is la preĝ'o kaj ĝi trov'is eĥ'o'n en kor'o de ĉiu'j kre'it'aĵ'o'j. La arb'o'j humil'e klin'is la laŭb'kron'o'j'n, la best'o'j am'e prem'is si'n unu al ali'a kaj la hom'o'j, super'ŝut'it'a'j de la ne'kon'at'a sent'o, ek'genu'is sur la ter'o'n.

Fend'iĝ'is la ĉiel'o kaj la ĉiel'a'j radi'o'j super'bril'is tiu'j'n de la sun'o. Son'is laŭd'e aklam'ant'a ĥor'o de seraf'o'j, kerub'o'j.

— Am'o kaj pac'o reg'u en vi'a'j kor'o'j! La batal'o est'as fin'it'a kaj al'ven'is la promes'it'a etern'a feliĉ'o. La spirit'o de la Mal'bon'o, Lucifer'o, est'as ekzil'it'a. La Mort'o est'as venk'it'a, por ke la harmoni'o de la Am'o reg'u la mond'o'n. Est'u vi grac'o'plen'a'j kaj kun kompren'a sent'o de la kor'o am'u unu la ali'a'n!

La milion'o'j da popol'o'j komenc'is viv'o'n en feliĉ'o, neniam for'pas'ont'a. La temp'o halt'is kaj la mil'jar'o'j pas'is sen post'sign'o, pli-ĝust'e, ili'a pas'o eĉ ne komenc'iĝ'is.

En la spac'o du long'vost'a'j meteor'o'j sekv'is unu la ali'a'n. Sur la unu'a sid'is inert'e, sen'potenc'e, en obstin'a mut'ec'o la Mort'o. Sur la ali'a star'is la ĉio'n'ne'ant'a spirit'o de la Mal'bon'o: Lucifer'o.

Kun furioz'a rapid'ec'o la du fajr'er'ant'a'j glob'o'j kur'eg'is kaj la du'a ating'is la unu'a'n. La Mort'o ironi'e ek'kri'is.

— Frat'o! Venk'it'a'j ni est'as post la batal'o. La promes'it'a etern'a viv'o fin'e real'iĝ'is!

— Ĝust'e pro tio, ĉar la hom'o'n ni lev'is al envi'ind'a alt'ec'o. La hom'o est'is kre'it'a, kiel la best'o'j. Nur tiam far'iĝ'is ver'e la Hom'o, kiam mi don'is al li el la frukt'o de la sci'o. Mi est'is la sen'de'pend'a vol'o kaj mi est'is ankaŭ la ĉio'n reg'ant'a pasi'o. Kio'n valor'as la hom'o sen mi. Li est'as nur mov'ebl'a pup'o, kiu'n li'a majstr'o laŭ'plac'e puŝ'et'as tie'n kaj re'e'n. Li ne est'as plu sinjor'o de si'a'j propr'a'j ag'o'j kaj li ne est'as plu sklav'o de la pasi'o'j. Kiu ne est'as reg'ant'o pri propr'a'j pens'o'j kaj ne est'as sklav'o de la pasi'o'j, tiu est'as jam mort'int'a. Ili ambaŭ don'as la fort'o'n por progres'i kre'ant'e nov'a'n. Pens'o unu'iĝ'int'e kun pasi'o far'is mirakl'o'j'n kaj don'is valor'o'n al la viv'o.

— En harmoni'o de la etern'a stult'ec'o. Rigard'u al la Ter'o kaj ĝu'u la plor'ind'a'n aspekt'o'n. Jen: Ner'o trov'as ĉiel'a'n feliĉ'o'n ban'ant'e la pied'o'j'n en la river'et'o, kiel la plej simpl'a kamp'ar'an'o; Shakespeare, kiu'n admir'is la tut'a mond'o, kun cerb'o mal'varm'iĝ'int'a nun rigard'as la lud'o'n de la sun'radi'o'j sur la sabl'o. Kio est'as ĉi tiu viv'o? Kis'o, unu'ton'a kompliment'o, enu'ig'a jug'o de la ĉiel'a grac'o? De temp'o al temp'o oni ĵet'as si'n ter'e'n antaŭ la di'a lum'o. Jen la imperi'o de la „perfekt'a am'o“, kie oni ne pov'as kre'i, ĉar oni dev'us antaŭ'e detru'i i'o'n. La am'o est'as nur tiam bel'eg'a poem'o, se la muzik'o'n mi kompon'as al ĝi. Dis'harmoni'o kaj ĉiam dis'harmoni'o! Jen la sol'a faktor'o al la perfekt'ec'o. Nur nun mi vid'as ke mi est'is sur tiu ĉi kot'glob'o — la di'o.

— Ne! Mi nask'is la unu'a'n dolor'o'n. Tiu'n dolor'o'n, el kiu ĝerm'is ĉiu bel'o, per kiu nobl'iĝ'is la hom'o.

— Nask'int'o de la mal'feliĉ'o kaj angor'a sent'o ankaŭ mi est'is. Kia'manier'e oni pov'is konsci'iĝ'i pri feliĉ'o, se mi ne est'us ekzist'int'a?

— Mi mem nask'is vi'n, sklav'o! Vi'a ekzist'o est'is nur mal'ben'o, frukt'o'n neniam don'ant'a.

— Ĉu pri ben'it'a'j frukt'o'j fanfaron'as vi, kiu est'as spirit'o de la Mal'bon'o mem? Vi'a mem'o, la dis'harmoni'o est'is fatal'o vi'a.

La Mort'o lev'iĝ'is kaj per la potenc'a ost'o'brak'o ĝi bat'is al Lucifer'o, sed perd'int'e ekvilibr'o'n fal'is de la meteor'o. Ankoraŭ ĝi aŭd'is la long'e'son'ant'a'n raŭk'a'n rid'o'n de Lucifer'o kaj post'e, kiel et'a sen'signif'a planed'o, komenc'is kur'i sur nov'a orbit'o ĉirkaŭ iu sun'o.

La sonĝ'o fin'iĝ'is kaj la Mort'o vek'iĝ'int'e ĉirkaŭ'rigard'is kun terur'a tim'o.

Subit'e ĝi etend'is la man'o'n al la falĉ'il'o, kvazaŭ cert'iĝ'i pri si'a potenc'a posed'aĵ'o kaj post'e, kun ironi'a rid'et'o, ek'ir'is por nov'a rikolt'o — al la Mars'o.

Tial, en unu leter'o, kiu'n mi skrib'is al S-ro Fruictier, mi al'don'is kiel preter'ir'a'n ek'kri'o'n: kiel bon'e est'us, se... k. t. p. — Kaj S-ro Fruictier respond'is sam'e: jes ja, kiel bon'e est'us, se... k. t. p.

Kaj tiam ni'a inter'korespond'ad'o tem'ad'is ĉirkaŭ tiu ide'o. Kaj ĝi'a rezultat'o est'is, ke ni en'pres'is en la gazet'o al'vok'o'n al la tut'mond'a esperant'ist'ar'o por fond'i propr'a'n el'don'ej'o'n-pres'ej'o'n, akci'a'n societ'o'n, kies centr'o est'us en Parizo. Kaj la esperant'ist'o'j aĉet'is akci'o'j'n, tia'manier'e, ke baldaŭ kun'est'is la neces'a sum'o por fond'o de la „Pres'a Esperant'ist'a Societ'o“.

Mi'a trans'migr'o est'is decid'it'a. En septembr'o 1904 mi rapid'e dis'vend'is mi'a'n pres'ej'o'n, konserv'ant'e el ĝi nur tiu'j'n il'o'j'n, kiu'j'n mi juĝ'is util'a'j en Parizo, — kaj, kun mi'a famili'o kaj kun mi'a pres'help'ant'o mi for'las'is Hungar'uj'o'n, por far'iĝ'i loĝ'ant'o'j de Franc'uj'o.

Ĉu mi ted'u la leg'ant'o'j'n per la detal'a pri'skrib'o de mi'a vojaĝ'o Parizon? Ne; tio'n mi ne vol'as far'i. Sufiĉ'u dir'i nur, ke dum'voj'e mi vizit'is la mal'jun'a'n sam'ide'an'o'n S-ro E. Meier, en München; tio est'is la unu'a okaz'o, kiam mi parol'is kun esperant'ist'o ne'kon'ant'a la hungar'a'n lingv'o'n.

Tamen, pri unu epizod'o mi raport'as. Kiam ni for'las'is la last'a'n german'a'n urb'o'n, Deutsch-Avricourt, kaj ni'a vagon'ar'o en'iĝ'is en Franc'uj'o'n, en la unu'a'n franc'a'n urb'o'n, Igney-Avricourt, tie mi mal'agrabl'e spert'is la konsekvenc'o'j'n de mi'a ne'kon'o de la franc'a lingv'o. Est'is post'tag'mez'e, kiam ni al'ven'is en la ĵus nom'it'a'n franc'a'n lim'urb'o'n, kaj tie ni dev'is atend'i pli ol unu hor'o'n ĝis la re'for'ir'o. Tiu'n temp'o'n mi intenc'is profit'i por tag'manĝ'o; mi mend'is do nutr'aĵ'o'j'n en la staci'dom'a restoraci'o — en lingv'o german'a (tiam mi ne ankoraŭ parol'is franc'e). Sed, ho ve! neni'u kompren'is mi'n! oni ne al'port'is manĝ'aĵ'o'j'n... Kun patr'a dolor'o mi rigard'is mi'a'j'n mal'grand'a'j'n infan'o'j'n, kiu'j jam komenc'is plend'i pri mal'sat'o. Mi de'nov'e mend'is i'o'n por manĝ'i — de'nov'e german'e — parol'ant'e pri la infan'o'j, kiu'j jam de long'a temp'o ne vid'is konven'a'j'n nutr'aĵ'o'j'n, — van'e! oni ne kompren'is, ne kompren'is. Tiam, kun edz'a dolor'o, mal'dolĉ'e mi turn'is mi'n al mi'a edz'in'o, nerv'e plend'ant'e, en lingv'o hungar'a:

Kaj jen, nun sinjor'in'o, el la serv'o'person'ar'o de la restoraci'o, ĝentil'e demand'is mi'n german'e:

— Ho, tiu'j ĉarm'a'j infan'o'j, kred'ebl'e ili est'as lac'a'j kaj mal'sat'a'j; oni tuj serv'os al vi, ge'sinjor'o'j.

Kaj, ho mirakl'o! tiam kelner'o, serv'ist'o, kas'ist'o, ĉiu'j, ĉiu'j kompren'is german'e... ĉar ili jam sci'is, ke ni ja ne est'as German'o'j...

En Parizo, S-ro Fruictier atend'is ni'n en la staci'dom'o kaj li serv'o'pret'e konduk'is ni'n en ni'a'n provizor'a'n, kaj la morgaŭ'a'n tag'o'n en ni'a'n definitiv'a'n loĝ'ej'o'n.

Tuj la unu'a'n tag'o'n de mi'a est'ad'o en Parizo S-ro Fruictier prezent'is mi'n al S-ro Th. Cart. Ne est'as neces'e, — ĉu ne ver'e, kar'a leg'ant'o? — ke mi pli detal'e raport'u al vi, kiu est'as S-ro Cart; vi ja kon'as li'n, ĉiu kon'as li'n. Li'a nom'o est'os mark'it'a per or'a'j liter'o'j sur ĉiu paĝ'o de la histori'o de Esperant'o, kaj mi tut'e ne tro'as dir'ant'e, ke sen li eĉ ne est'as cert'e, ĉu Esperant'o viv'us hodiaŭ. Por pli'larĝ'ig'i vi'a'n kon'o'n pri li, mi al'don'os nur, ke mi ne nur respekt'as, ne nur admir'as tiu'n model'ec'a'n vir'o'n, sed mi ver'e am'as li'n, kaj mi est'as fier'a, sci'ant'e, ke tiu am'o est'as adres'it'a al plen'merit'a hom'o.

Post kelk'tag'a ripoz'o ni (S-ro Fruictier kaj mi) komenc'is labor'i. Ni pri'parol'is detal'e la fond'ot'a'n pres'ej'o'n, far'is plan'o'n, lu'is ej'o'n (33, ru'e Lacépède) kaj mend'is ĉio'n neces'a'n. Mi parol'is ĉiam esperant'e (dev'ig'e!), ĉie, en liter'fand'ej'o, en maŝin'fabrik'o, en inkaĵfarejo, en paper'magazen'o, ĉe konstru'ist'o'j, ĉe mason'ist'o'j, ĉe lign'aĵ'ist'o'j, ĉe vitr'ist'o'j, ĉe ĉifon'ist'o'j, ktp. ktp., propagand'ant'e tia'manier'e ni'a'n lingv'o'n ĉie. Post kelk'a'j semajn'o'j la pres'ej'o est'is funkci'o'pret'a, kaj la oktobr'a numer'o 1904 est'is jam pres'it'a en ĝi. (La antaŭ'a'n numer'o'n, por ne tro mal'fru'ig'i ĝi'n, pro la mank'o de pres'ej'o, oni pres'is en Céret, sub la gvid'ad'o de ni'a fervor'a, bedaŭr'ind'e jam mort'int'a sam'ide'an'o Paul Berthelot.)

Krom la neces'a'j liter'tip'o'j kaj kompost'material'o'j, kun'e kun la special'a'j super'sign'it'a'j liter'o'j esperant'a'j, la pres'ej'o konsist'is el unu grand'a pres'maŝin'o, unu mal'grand'a plat'pres'il'a maŝin'o, unu „Linotype“ kompost'maŝin'o, unu motor'o kun la bezon'a'j transmisi'o'j, kaj en la paper'magazen'o unu grand'a paper'tranĉ'maŝin'o. Ses ĉambr'o'j'n okup'is la Societ'o, el kiu'j unu — la kompost'ej'o — sur la strat'a front'o; en tiu ĉi ni akcept'is la klient'o'j'n kaj la sam'ide'an'o'j'n, el kiu'j kelk'a'j entuziasm'ul'o'j konsider'is ni'a'n esperant'a'n entrepren'ej'o'n kvazaŭ ĝi est'us la „ok'a mir'ind'aĵ'o de la mond'o“.

Post la oficial'a deklaraci'o pri la fond'o de la „Pres'a Esperant'ist'a Societ'o“, far'it'a per fond'o'dokument'o antaŭ notari'o, la Societ'o far'is si'a'n unu'a'n ĝeneral'a'n kun'ven'o'n, en kiu oni elekt'is la estr'ar'o'n: prezid'ant'o: S-ro Th. Cart; deleg'it'o: S-ro Paul Fruictier; sekretari'o: S-ro William Man'n; teknik'a direktor'o: mi. Post'e, oni elekt'is ankoraŭ unu deleg'it'o'n: S-ro'n Ch. Verax, kaj, post la fin'iĝ'o de la deĵor'ad'o de S-ro Man'n, F-in'o Cécile Royer far'iĝ'is sekretari'in'o.

Ĉu est'as land’,
Kie etern'as sun'o,
Kie ĉiel’
Ne plor'as en aŭtun'o?
Kie la ter’
En am'a sent'ebri'o
Per flor'a brust’
Rid'as al sun'radi'o?

Ĉu est'as land’,
Kie la ĝoj’ ne ĉes'as,
Sen'zorg'a kant’
Dorlot'as kaj kares'as,
Kie kontent’
Kaj fort'a viv'ador'o,
Ne sen'esper’
En ĉies reg'as kor'o?

Ĉu est'as land’,
Kie de viv'maten'o
Ne nutr'us ni'n
De la mensog’ venen'o?
Kie preĝ'ej’
Glor'ant'e am'o'n Di'a'n,
Imit'us mem
Ekzempl'o'n grand'a'n Li'a'n?

Ĉu est'as land’,
Kie la am'o tron'as,
Kie la kor’
Perfid'i vi'n ne kon'as?
Kaj kie larm’
Ne est'as larm’ de plor'o
Sed de feliĉ’
De am'o'plen'a kor'o?

Ĉu est'as land’,
Kie anim'o lac'a
Trov'us en ĝi
Ripoz'o'n ver'e pac'a'n?
Kaj kie bru’
Kaj kri'o'j de batal'o
Ne ig'us ni'n
Memor'i pri real'o?

Ĉu est'as land’,
La land'o ideal'a,
Kie la hom’
Est'as al hom’ egal'a?
Kie frat'ec’
Ne est'as vort’ de van'o,
Sed ideal’
Plej sankt'a de regn'an'o?

Ne serĉ'u ĝi'n
Ĉi land'o'n sur la ter'o:
Ĝi trov'as si'n
En kred’ nur kaj esper'o.
En tiu land’ —
En land’ de propr'a sent'o
Trov'iĝ'as nur
Kor'pac'o kaj kontent'o!

Li'a aspekt'o: fripon'a, sen'hont'a, strat'a kant'ist'o. Li est'is la sorĉ'a poet'o de l’ popol'amas'o, de tiu mizer'a amas'o, kiu sufer'as ĉi'a'j'n dolor'o'j'n, sen propr'a sent'o pri la sufer'o.

De la tag'iĝ'o li vag'ad'is en la urb'o, tra'ir'is la ĉef'a'j'n strat'o'j'n, kie nobel'o'j, potenc'ul'o'j kaj komerc'ist'o'j marŝ'ad'is en ofend'a bru'o, kaj li eĉ unu foj'o'n ne halt'is tie por kant'i; sed dum li'a mal'rapid'a ir'ad'o li melankoli'e medit'is pri la streĉ'it'a, vigl'a urb'o'viv'o, kaj li'a anim'o en'suĉ'is indign'o'n kaj mal'ĝoj'o'n.

En flank'a'j strat'o'j, en mal'lum'a'j amas'loĝ'ej'o'j, haladz'a'j spir'ad'ej'o'j por la mizer'a'j loĝ'ant'o'j, kant'is la poet'o ĉirkaŭ'at'a de hom'o'j mal'riĉ'a'j, sen'sci'a'j, ĉifon'a'j, mal'sat'a'j; kelk'foj'e li kant'is kun la sankt'a mal'am'o de l’ poet'o, ali'foj'e kun mal'gaj'o, sen'konsol'o: hom'a Krist'o al kiu mank'is di'ec'o de Sav'ant'o; oft'e li'a'j strof'o'j est'is sen'en'hav'a'j, sed bril'a'j pro harmoni'o: am'a'j litani'o'j, kiu'j penetr'is en la anim'o'n kun arom'o'j de ĉiu'j am'o'j, kaj subit'a intern'a tag'iĝ'o hel'ig'is la mien'o'j'n kiu'j antaŭ'e esprim'is mal'gaj'a'n ne'sci'o'n, kaj ĉiu'j proksim'iĝ'is ĉirkaŭ li'n por aŭskult'i kaj posed'i li'a'j'n vort'o'j'n; sankt'ole'it'a'j per di'a poezi'o, al ili rest'is sur la frunt'o'j por ĉiam gravur'it'a'j ĉiel'a'j vort'o'j... just'ec'o, pi'ec'o, esper'o!

Neniam kant'is ali'a'j'n am'o'j'n la poet'o: Kant'ist'o de l’ Mizer'o, kiel ĉiu'j li'n nom'is. Mizer'o est'is li'a am'at'in'o, kaj li neniam hav'is pli fidel'a'n am'o'n.

Sed la fil'in'o de l’ Reĝ'o est'is tre inklin'a al poezi'o; cent kort'eg'a'j poet'o'j flat'is ĉiam ŝi'a'n vant'em'o'n de bel'ul'in'o kaj princ'in'o, ŝi tamen dezir'is aŭskult'i la popol'a'n poet'o'n de liber'a spirit'o, kiu atak'is la kort'eg'a'j'n mor'o'j'n per si'a satir'o, kiu minac'is la potenc'ul'o'j'n per detru'o kaj mort'o, kiu ne sub'met'iĝ'is al bel'ec'o, nek al fort'o, nek al riĉ'ec'o; ŝi dezir'is aŭskult'i la Kant'ist'o'n de l’ Mizer'o.

Kaj ŝi fin'e aŭd'is li'n kaj plor'is li'n aŭd'ant'e, kaj ŝi aspekt'is tre bel'a dum ŝi mal'ĝoj'e plor'is pri dolor'o'j neniam de ŝi sent'it'a'j, ĝis la poet'o Kant'ist'o de l’ Mizer'o, unu'a'foj'e, ek'kant'is pri bel'ec'o de vir'in'o. La princ'in'o cert'ig'is, ke neni'u ali'a poet'o kor'tuŝ'is ŝi'n tiel dolĉ'e; kaj la poet'o cert'ig'is, ke neni'u ali'a kompren'is li'n tiel, kiel la princ'in'o.

— Ne bon'e mi far'is, ke mi aŭskult'is tiom da kort'eg'a'j poet'o'j! Kio'n ili pov'is dir'i al mi krom flat'a'j mensog'o'j? De nun vi est'os mi'a prefer'at'a poet'o.

— Ne bon'e mi far'is, ke mi kant'is mi'a'j'n kant'o'j'n antaŭ mizer'ul'o'j. Ĉu ne pli bon'e dec'as kor'tuŝ'i pi'e la potenc'ul'o'j'n ol vek'i per minac'o'j la humil'ul'o'j'n? De nun mi kant'os nur por vi.

Kaj tiel la poet'o rest'is por serv'i al la fil'in'o de l’ Reg'o. Kun kolor'a'j brod'aĵ'o'j ĉe brust'o, sur kor'o, oni vid'is li'n rajd'ant'a je la serv'o de l’ reg'a ĉar'o; la mizer'ul'o'j perd'is por ĉiam si'a'n poet'o'n, kaj de tiam se nov'a trubadur'o dir'is al ili: „Aŭskult'u mi'n, mi est'as nov'a Kant'ist'o de l’ Mizer'o“, ili preter'ir'is mal'konfid'e, mal'gaj'e, sen'kred'e kaj dir'is:

— Cert'e! Kant'ist'o de l’ Mizer'o, ĝis kiam princ'in'o'j ek'dezir'os aŭskult'i vi'n.

Nov'a sent'o, salut'as kor'e vi'n ni kun'e
Reg'u en ni'a frat'a rond’.
Nov'a sent'o, radi'o'j vi'a'j bril'u sun'e
Port'u kompren'o'n por la mond’.

Hard'it'e ni kun ĝoj'o
Rapid'u sen ŝancel’.
Ĉar gvid'as ĝi sur voj'o
Tra l’ nigr'a nokt’ al cel’.

Profet'as klar'e por ni
Mister'a kor'a son’:
Por ter'a'n pac'o'n form'i
Vi hom'o rest'u hom’.

Nov'a sent'o, magi'a fort'o de l’ konkord'o
Je vi sopir'as la frat'ar’.
Nov'a sent'o, kerub'o de l’ soci'a ord'o
Gard'u la pac'o'n de l’ hom'ar’.

Ĉar pac'o'n kre'us am'o,
Hom'ec'o'n gard'as ĝi
Ni ĵur'as ke ĉi flam'o'n
Ne ĵet'os for de ni.

Ni sem'os se modest'e,
Sed sen ripoz’ sen lac’,
Ke fin'e venk'u fest'e:
Tut'mond'a hom'a pac’.

Trans la marĉ'o'n konduk'is pied'sign'a voj'et'o, dron'ant'a en marĉ'et'o, lev'iĝ'ant'a sur alt'aĵ'et'o'n, tra'ir'ant'a arb'et'aĵ'o'j'n kaj eben'aĵ'o'n, serpent'um'ant'a kvazaŭ stri'a kolubr'o ĉirkaŭ dik'a arb'o, fin'konduk'ant'a tamen al sabl'ej'o, al mizer'a kaban'o.

Laŭ tiu pied'sign'a voj'et'o hejm'en'paŝ'is labor'ist'o, hav'ant'e lac'ec'o'n kvazaŭ ŝarĝ'o'n de sabl'o en karn'o kaj sang'o, kaj en la stomak'o kvazaŭ mal'sat'a'j'n hund'o'j'n koler'e boj'ant'a'j'n. Pro mal'fort'ec'o li'a'j pied'o'j fleks'iĝ'is kaj dev'ig'is li'n sid'iĝ'i sur alt'aĵ'et'o por ripoz'o.

Sid'as la vir'o, lac'iĝ'int'a, lukt'ant'a kun la dorm'o; preskaŭ per'fort'e la okul'o'j ferm'iĝ'as.

Dorm'as la vir'o kaj subit'e ek'aŭd'as, kiel iu plaŭd'ant'e ven'as laŭ la akv'o'plen'a voj'et'o kaj murmur'as.

— Ver'ŝajn'e hund'o, — pens'as la vir'o, kaj ne mal'ferm'as la okul'o'j'n — ĝi vag'ad'u!

Nun la vir'o vol'as mal'ferm'i la okul'o'j'n, sed la palpebr'o'j est'as strang'e pez'a'j; li prov'as per la dik'a fingr'o supr'e'n'ŝir'i ili'n, per la man'plat'o li viŝ'as la vizaĝ'o'n — neni'o help'as, li ne pov'as mal'ferm'i la okul'o'j'n.

Subit'e rimark'as la vir'o, ke li vid'as ne mal'ferm'int'e la palpebr'o'j'n, tut'e klar'e li vid'as per si'a'j okul'o'j tra la ferm'it'a'j palpebr'o'j.

Jen: grand'a lup'o ven'as laŭ la voj'o, la vost'o tren'iĝ'as en nur'a akv'o, la kol'supr'o supr'e'n'star'as kvazaŭ la har'eg'o'j de vir'pork'o, sed la okul'o'j est'as ferm'it'a'j — kaj ĝi murmur'as. Rigard'as kaj rigard'as la vir'o tra la ferm'it'a'j palpebr'o'j kaj mir'as:

— La okul'o'j de la lup'o est'as ferm'it'a'j, sed ĝi sen de'flank'iĝ'o rekt'e ir'as la voj'et'o'n! Mirakl'o de mirakl'o'j, ĝi ir'as sen de'flank'iĝ'o la voj'et'o'n kaj murmur'as!

Rigard'as kaj rigard'as la vir'o, kaj vid'as: la lup'o hav'as kok'in'a'n ov'o'n en la buŝ'o. Rigard'as la vir'o ankoraŭ pli fiks'e: jes, la lup'o efektiv'e hav'as kok'in'a'n ov'o'n en la buŝ'o!

Pens'as la vir'o, kio'n do far'u la lup'o kun la kok'in'a ov'o: neniam dum si'a viv'o li aŭd'is, ke la lup'o manĝ'as ov'o'j'n.

Ŝtel'rigard'as kaj ŝtel'rigard'as la vir'o la ov'o'n en la buŝ'eg'o de la lup'o, kaj subit'e ek'sent'as kolekt'iĝ'i la saliv'o'n en la buŝ'o pro apetit'o — li est'as tre mal'sat'a, kaj ebl'e la ov'o est'as kuir'it'a kaj manĝ'ebl'a.

Sed la lup'o, ne mal'ferm'ant'e la okul'o'j'n, pli kaj pli proksim'iĝ'as laŭ la voj'et'o, inter la dent'eg'o'j ĝi port'as la ov'o'n, la tut'a'n temp'o'n murmur'ant'e.

Ĝi jam preskaŭ est'as ating'int'a la vir'o'n, kiam ĉi tiu subit'e ek'kri'as: — He!

La lup'o pro tim'o ek'boj'as, fal'ig'as la ov'o'n el la buŝ'o, mal'ferm'as la okul'o'j'n, ek'vid'as la vir'o'n kaj for'kur'as arb'ar'o'n. Sed la ov'o rest'as rul'iĝ'ant'a sur la voj'et'o.

Sed mir'ind'e grand'a est'as ĉi tiu ov'o, pli grand'a ol tiu de anas'o aŭ de anser'o.

La ov'o ebl'e est'as kuir'it'a — pens'as la vir'o de'nov'e, kaj ek'pren'as ĝi'n en la man'o'n.

Sed la ov'o est'as varm'a, kvazaŭ ĵus pren'it'a el la kaldron'o. Palp'as la vir'o ĝi'n de ĉiu flank'o — sed subit'e — la ov'o ek'murmur'as!

Li romp'is per tranĉ'il'o ĝi'a'n ŝel'o'n, la murmur'o ĉes'is. La ov'o est'is efektiv'e kuir'it'a, eĉ la ov'o'flav'o est'is mal'mol'a.

Manĝ'as la vir'o long'a'n temp'o'n avid'e la ov'o'n, li manĝ'as, sed for'manĝ'i ĝi'n ne pov'as. Li est'as jam tut'e sat'a, sed du'on'o de la ov'o est'as ankoraŭ ne for'manĝ'it'a.

— Rest'os eĉ por maten'o — pens'as la vir'o, kaj met'as la du'on'ov'o'n en si'a'n sak'o'n.

Neni'e plu est'as la du'on'ov'o, en la sak'o trov'iĝ'as la vost'o kaj la mal'antaŭ'a'j femur'o'j de lup'id'o.

Jacint'o BENAVENTE. De'nov'e la ĉarm'a Hispan'land'o ricev'is nord'a'n kares'o'n. La Nobel-premi'o ven'as jam la tri'a'n foj'o'n en la land'o'n de l’ oranĝ'arb'ar'o'j. Ĝi'n jam gajn'is Echegeray (matematik'ist'o kaj dram'verk'ist'o), Ramón y Cajal (hist'olog'o), kaj nun la dram'verk'ist'o Jacint'o Benavente.

Benavente aper'as antaŭ la ekster'land'an'o'j kiel ne'kon'it'a, ĵus trov'it'a hom'o. En li'a patr'o'land'o jam de'long'e est'as solen'a okaz'aĵ'o kaj bril'a sukces'o ĉiu nov'a dram'o de Benavente, sed en fremd'a'j'n lingv'o'j'n oni apenaŭ traduk'is dek'o'n el la riĉ'eg'a verk'ar'o de la re'konstru'int'o de l’ hispan'a teatr'a art'o kaj pro la ne'evit'ebl'a'j perd'o'j en traduk'o la profund'a kaj delikat'a art'ist'o... ne ĉiam plaĉ'is tiel kiel li merit'as. German'a traduk'o, kiu'n mi leg'is tut'e ne plen'um'is mi'a'j'n esper'o'j'n.

(Est'as interes'e ke al la Esperant'a publik'o Benavente est'is jam antaŭ'long'e prezent'it'a. En „La Revu'o“ aper'is de li, en la traduk'o de Vicente Inglada „La Angor'a Kat'in'o“, „La Ge'favor'at'o'j“, „Kruel'a Adiaŭ'o“. La „Hispan'a'j Dram'a'j“ en la Inter'naci'a Bibliotek'o de Borel konsist'as nur el verk'o'j de Benavente.)

Benavente est'as ver'e delikat'a art'ist'o, kiu trov'as alt'a'j'n ide'o'j'n kaj subtil'a'j'n sent'o'j'n kaj vest'as ili'n per susur'ant'a silk'o de si'a poezi'a proz'o. Ni ne sci'as kio'n pli mult'e admir'i, ĉu la bel'ec'o'n de li'a lingv'o, ĉu la traf'a'n, ĉiam alt'rang'a'n (kvankam kelk'foj'e iom sofism'a'n) spirit'esprim'o'n, ĉu li'a'n majstr'ec'o'n en karakteriz'o kiu per kelk'a'j vort'o'j kaj trajt'a'j pov'as al ni plen'e prezent'i hom'o'j'n pli perfekt'e ol per long'e'daŭr'a pri'skrib'ad'o. Majstr'a kon'ant'o de la elegant'a mond'o kun ĝi'a'j artifik'a'j intrig'o'j, sprit'a'j malic'aĵ'o'j, flat'a'j hipokrit'o'j, li viv'ig'as antaŭ ni ĉi tiu'n mond'o'n tiel bril'eg'a'n ekster'e. Kaj la vir'in'a'n anim'o'n, jen flirt'em'a'n, kapric'a'n, bagatel'em'a'n, jen varm'a'n, si'n'don'a'n, si'n'ofer'a'n li kon'as mir'ind'e. Tio'n li pruv'as jam en unu el si'a'j unu'a'j verk'o'j, en la „Vir'in'a'j Leter'o'j“, kiu est'as ĉarm'e kaj facil'e verk'it'a, sed profund'a vir'in'psikologi'o.

Inter la kadr'o'j de mal'long'a artikol'o apenaŭ oni pov'as kon'ig'i li'a'n abund'a'n verk'ar'o'n, nur skiz'e ni vol'as parol'i pri kelk'a'j karakteriz'a'j trajt'o'j de li'a verk'ad'manier'o.

Ĝi montr'as bon'e vid'ebl'a'n evolu'o'n de la facil'e amuz'a Muz'o al la profund'pens'a, alt'nivel'a, kvazaŭ filozofi'a art'o. La unu'a'j komedi'o'j: Kon'at'a'j Person'o'j, Edz'o de Sinjor'in'o Tellez ktp. est'as graci'a'j satir'a'j komedi'o'j kun tem'o pri am'o en divers'flank'a vari'ad'o. Ili'a sprit'a kaj kolor'a lingv'aĵ'o, interes'a'j, amuz'a'j konflikt'o'j tuj al'tir'is la atent'o'n de la publik'o, baldaŭ li far'iĝ'is fam'e'kon'at'a. Sed la sukces'o ne de'log'is li'n, li'a geni'o sav'is li'n de tio, ke li far'iĝ'u simpl'a amuz'ist'o de la publik'o. Li'a poezi'o ĉiam pli'profund'iĝ'as en la mister'o'j'n de la hom'a anim'o, en la sekret'o'j'n de la soci'a viv'o. La „Manĝ'aĵ'o de Sovaĝ'best'o'j“, „La Fajr'a Drak'o“, „Sabat'a Vesper'o“, „Triumf'ant'a Am'o“ surpriz'as, frap'as kaj konstern'as per si'a real'ec'o, per la kuraĝ'a el'dir'o de kruel'a'j ver'o'j. Li'a'n poet'a'n kor'o'n montr'as la „Princ'in'o sen Kor'o“, li'a'n romantik'a'n fantazi'o'n la „Kuz'o Roma'n“ kaj „La Brut'a Fort'o“. Li'a kon'o pri vir'in'anim'o en majstr'a'j kolor'o'j pomp'e ek'bril'as en „La Angor'a Kat'in'o“. Kiel grand'a'n stil'ist'o'n montr'as li'n precip'e la „Kre'it'a'j Interes'o'j“. Rav'a antaŭ'parol'o anonc'as la fars'o'n: la lud'o'n de pup'o'j. Kaj sur la krud'a tol'aĵ'o li brod'as per or'a'j kaj silk'a'j faden'o'j, la pup'o'j parol'as sorĉ'e'bril'a'n, dolĉ'a'n lingv'o'n, el'dir'as elegant'a'j'n, akr'a'j'n sentenc'o'j'n kaj sub la krak'ant'a'j lign'o'membr'o'j puls'as viv'ant'a sang'o, hom'a'j sort'o'j, dezir'o'j, vol'o'j lukt'as kaj pen'as, hom'a'j erar'o'j pent'as, hom'a'j intrig'o'j artifik'as. Kaj super ĉio reg'as la potenc'o de la Am'o. Tiel ver'a bild'o aper'as al ni en ĉi tiu pup'lud'o pri la nun'temp'a hom'a soci'o ke oni suspekt'is cert'a'j'n kaŝ-atak'it'a'j'n person'o'j'n sub ĉi tiu'j pup'ig'it'a'j tip'o'j. Ĉi tiu verk'o far'os si'a'n glor'a'n voj'o'n tra la mond'literatur'a histori'o. Leandr'o rest'os ĉiam la sinjor'o de alt'a'j rev'o'j kaj li'a fidel'a Crispin, en la serv'o de si'a sinjor'o, venk'os ĉi'a'n mal'facil'aĵ'o'n per si'a profund'a hom'kon'o.

Ni ne forges'u pri la alt'moral'a „Lern'ej'o de Princ'in'o'j“ kaj pri la „Princ'o, kiu ĉio'n lern'is en la libr'o'j“, pri ĉi tiu nobl'a fantazi'a verk'o.

Nun Benavente for'est'as el si'a hejm'o. En Amerik'o li ricev'is la kis'o'n de di'in'o Rekompenc'o. Kio'n li al'port'os el la nov'a mond'o?

Kiam Goethe re'ven'is German'uj'o'n, li verk'is si'a'n Ifigeni'o en Taŭr'id'o, ĉi tiu'n korp'ig'it'a'n rev'o'n de nord'ul'o pri la land'o de la Antikv'o, pri la sopir'at'a Sud'o.

Per kio vibr'ig'os ni'a'n kor'o'n Benavente re'ven'int'e el la land'o de l’ „sen'lim'a'j ebl'aĵ'o'j“?

Strang'a Hered'aĵ'o. Roman'o original'e de H. A. Luyken. 320 pĝ. broŝur. El'don'ej'o Ferd. Hirt & Sohn. Esperant'o-fak'o. Leipzig.

La tri'a original'a roman'o de la aŭtor'o. Ver'a Luyken-a roman'o, plen'a de tendenc'o'j, en kiu'j la okaz'int'aĵ'o'j preskaŭ perd'as si'n. Tro'imag'it'a'j hero'o kaj heroin'o, kies ideal'a mond'percept'o tre mal'facil'e pov'as si'n lok'ig'i en la ter'a mond'o. La aŭtor'o, kaj tio'n sent'as la leg'ant'o, ver'e lukt'as kontraŭ la real'ec'o, kiu prezent'us si'n ĉiam tut'e mal'e ol est'us dec'a al pens'manier'o de la verk'ist'o, sed tamen li'a rutin'a lert'ec'o venk'as la bar'o'j'n kaj li sukces'e fin'konstru'as si'a'n verk'o'n. Mal'facil'a kaj ne dank'a task'o est'as montr'i al la ego'ist'a mond'o, ke la mond'o de altruism'o est'as pli bel'a, pli hom'a ol la sen'ĉes'a pelad'o kaj blind'a kur'o al efemer'a'j plezur'o'j. Kvankam ne perfekt'e, sed sufiĉ'e klar'e prezent'as la verk'o la erar'o'j'n de la nun'temp'o kaj montr'as ĝust'a'n voj'o'n al pli bel'a est'ont'ec'o.

Special'a'n atent'o'n merit'as en la roman'o la epizod'a figur'o de religi'a sekt'estr'o, en kiu la aŭtor'o don'as ver'a'n hom'o'n kun virt'o'j kaj erar'o'j kaj ĝust'e pro tio la scen'o en la mister'a dom'o est'as majstr'e verk'it'a. La viv'o puls'as ankoraŭ en tiu part'o, en kiu la aŭtor'o ni'n konduk'as en Meksik'land'o'n kaj en la tragedi'a part'o, kiam la jun'a heroin'o konsci'iĝ'as pri si'a moral'a mal'alt'iĝ'o.

La verk'o est'as tre valor'a el vid'punkt'o de ni'a original'a literatur'o, ĉar ĝi'a'j en'hav'o, konversaci'o'j klar'e montr'as la erar'o'j'n de la Esperant'ist'a popol'o, kiu ankoraŭ ĉiam nur rev'ad'as anstataŭ la energi'a ag'ad'o.

Ni varm'e rekomend'as al ĉiu la roman'o'n ĉar ĝi'a stil'o est'as bon'a kaj flu'a, ĝi'a en'hav'o mult'lok'e tre valor'a kaj la ekster'aĵ'o tre plaĉ'a.

Ni menci'as, ke ni'a ŝat'at'a verk'ist'o baldaŭ surpriz'os ni'n per la kvar'a original'a roman'o, kiu'n ni atend'as kun sincer'a interes'iĝ'o. Ĝi'a titol'o est'as: „En temp'o de la Gol“.

Vort'ar'o De La Oficial'a'j Radik'o'j De Esperant'o, — de Th. Cart. — 32 paĝ'o'j. Esperant'ist'a Centr'a Libr'ej'o, Par'is (IX.), 51, ru'e de Clichy. Prez'o: 1 frank'o (franc'a).

Tiu ŝajn'e sen'signif'a, modest'a broŝur'o, verk'it'a de la talent'a prezid'ant'o de la esperant'ist'a Akademi'o kaj Lingv'a Komitat'o, en'hav'as, post klar'ig'a not'o, oficial'a'j'n, dokument'o'j'n, t.e.: el'tir'aĵ'o'n el la „Deklaraci'o pri Esperant'ism'o“, — konsil'o'j'n pri en'konduk'o de nov'a'j vort'o'j en la komun'a'n lingv'o'n. — la plen'a'n gramatik'o'n de Esperant'o, — post'e la tut'a'n Oficial'a'n Radik'ar'o'n de Esperant'o (sen naci'lingv'a'j traduk'o'j), — fin'e la ĉef'a'j'n land'nom'o'j'n kaj ali'a'j'n geografi'a'j'n nom'o'j'n. Sur la kovr'il'o, krom anonc'o'j, ĝi publik'ig'as la adres'o'j'n de la akademi'an'o'j.

Tre util'a est'as tiu verk'o, precip'e nun, kiam mult'a'j esperant'ist'o'j est'as tent'at'a'j far'i nov'a'j'n vort'o'j'n kaj sufiks'o'j'n, en'konduk'ant'e tia'manier'e sen'util'a'j'n kaj embaras'a'j'n neolog'ism'o'j'n kaj naci'ism'o'j'n en Esperant'o'n. Ne nur ĉiu verk'ist'o, gazet'ist'o kaj pres'ist'o, sed ĉiu serioz'a esperant'ist'o dev'us posed'i jen'a'n verk'o'n, kiu est'as efik'e konsult'ebl'a en okaz'o de hezit'o, por konserv'i la lingv'a'n unu'ec'o'n de Esperant'o.

La sam'ide'an'o'j pov'as nur gratul'i kaj dank'i la fervor'a'n S-ro'n Cart, kiu ne'lac'ig'ebl'e labor'is por don'i en la man'o'j'n de la esperant'ist'o'j tiu'n bon'eg'a'n il'o'n, rezultat'o'n de labor'o de ni'a Akademi'o.

Fidel'ec'o Kaj Esper’. — Himn'o Pri Universal'a Pac'o. Poem'o'j de S. Frantz, muzik'o de F. de Menil kaj Vincent F. Bort.

Ĉarm'a'j melodi'o'j. Ver'e rekomend'ind'a'j por kant'ad'o dum Esperant'a'j fest'o'j.

Traf'a'j satir'o'j pri intern'a viv'o de la Esperant'ist'a'j societ'o'j. Verg'as kaj sam'temp'e instru'as ni'n pri la evit'ind'aĵ'o'j.

Poem'o'j, kiu'j montr'as evolu'ant'a'n talent'o'n. Ne nur lirik'a, sed ankaŭ epik'a poezi'o trov'as kelk'foj'e valor'a'j'n interpret'aĵ'o'j'n en tiu ĉi verk'et'o.

Bel'e ilustr'it'e aper'as antaŭ la okul'o'j la bel'eg'a'j pejzaĝ'o'j de la vid'ind'aĵ'riĉ'a Vogtlando.

Pri La Disput'o. — Kiam ni ek'ir'ig'is ĉi tiu'n rubrik'o'n en ni'a revu'o, ni sent'is ni'n iom kulp'a'j, kiel Pandora post la mal'ferm'o de si'a ten'uj'o. Ni sci'is, ke en Esperant'uj'o, sub la seren'a mar'supr'aĵ'o de la konkord'o embusk'as profund'a'j ond'o'mov'o'j, tut'e ne pac'em'a'j, kaj ni pens'is, ke ili nun ĉiu'j tumult'os al tiu ĉi rubrik'o kaj minac'os ni'n per super'akv'eg'o de vigl'a'j spirit'a'j parol'skerm'o'j, parol'lukt'o'j, parol'batal'o'j.

Kaj ni eĉ est'is tiel malic'a'j, ke ni dezir'is tio'n. Ni dezir'is hav'i en ĉi tiu rubrik'o ne sek'a'j'n diskut'o'j'n laŭ akademi'a manier'o, sed ŝaŭm'ant'e bon'humor'a'j'n, vigl'a'j'n, batal'em'a'j'n atak'et'o'j'n kontraŭ ide'o'j (neniam kontraŭ person'o'j), atak'et'o'j'n, kiu'j petol'e mal'laŭd'as, kun malic'a rid'et'o grumbl'as kaj kiu'j por argument'o prefer'e uz'as la vek'o'n de rid'o. Disput'i ni vol'as, kar'a'j sam'ide'an'o'j, kelk'foj'e ebl'e eĉ fripon'et'e, kvazaŭ ŝu'ist'bub'et'o el'ig'ant'a si'a'n lang'o'n, kaj sol'a'n tim'o'n ni hav'as, ni ne vol'as est'i enu'a'j.

La rubrik'o atend'as si'a'n majstr'o'n. Ĝis nun van'e. Nun ĝi silent'as, ne vol'as embaras'i la fest'o'n de Krist'nask'o. Sed post'e, hu — mi frost'o'trem'as pri la terur'a lukt'o kiu komenc'iĝ'os ĉi tie. Ven'u, disput'em'ul'o'j! Disput'u, grumbl'u, mal'laŭd'u. Re'disput'u, re'grumbl'u, re'mal'laŭd'u! Kontraŭ're'disput'u... ktp. Sed est'u vigl'a'j, sprit'a'j, am'ind'a'j ankaŭ en la malic'o, atak'u, sed amuz'u. Kaj kiu koler'os, tiu jam apriorie ne est'os prav'a.

L’Esperanto, Belga Esperantisto, The British Esperantist, La Policisto, Esperanto Praktiko, Hungara Esperantisto, Franca Esperantisto, Interligilo de la P. T. T.

Ni ĉi tie atentigas la legantojn pri la aldonita folieto pri la Kataluna Internaciaj Floraj Ludoj kaj pri la konkurso de la Literatura Mondo, kies kondiĉoj estas troveblaj en nia dua numero.

La grafikajn ornamaĵojn de nia revuo desegnis
MIĤAELO KUN
la talenta grafikartisto.

Prezo de unu numero: 1 svisa franko aŭ egalvaloro.

Abonprezo por unu jaro:

2.— dolaroj
5.— guldenoj
7.— sved. kronoj
10.— svis. frankoj
10.— danaj kronoj
25.— fr. frankoj
10.— norv. kronoj
12.— pesetoj
10.— ŝilingoj
40.— liroj
60.— ĉ. kronoj
5.— jenoj

Abonon bonvolu sendi laŭeble en registrita letero al nia adreso, aŭ en la sekvantaj landoj, al niaj abonejoj:

Aŭstrujo: Wien, Esperanto-eldonejo „Nova Tempo“, VI., Mollardgasse 55.
Britujo: The British Esperanto Association, 17 Hartstreet, London, WC. 1.
Bulgarujo: Centra Librejo Esperanto (Gaŝevsky) Sofia.
Belgujo: Franz Schoofs, 45 Kleine Beerstraat. Antwerpen, Poŝtĉekkonto No 284. 20. — E. Haine, 23, rue du Marais, Rysbroek, Bruxelles.
Ĉeĥoslovaka: Otto Sklenĉka, Hradec Králové.
Danujo: Martin Blicher, International Boghandel, Hotel d’Angleterre, Kobenhavn.
Estujo: Helmi Dresden, postkast 6, Tallin.
Francujo: Raymond Schwartz, 4, rue d’Hauteville, Paris.
Finnlando: O/Y. Movado A/B. Helsinki, Kasarminkatu 20.
Hispanujo: Konrado Domenech, Hotelo Flora Banyoles, Ĝirona. — Ferdinando Montserrat, Barcelona, Str. Villaroel 107, 20 20.
Italujo: Johano Maindari. Viale Vittoria 1, Milano 21.
Jugoslavujo: D. D. Maruzzi, Zagreb, Jezuitska-ul. 1.
Polujo: Adolfo Oberrotman, Krak. Przedm. 10 Warszawa (P. K. O. n-o 3125).
Rumanujo: Esperanto Oficejo, Cluj.

LAŬVOLE SENDU ALTAN SUMON KAJ NI LIVEROS TIOM DA NUMEROJ, KIOM VALORAS LA PAGO!

Vi povas ankaŭ pagi per ia ajn banko al sekvantaj naciaj bankoj, por la konto de Hungara Ĝenerala Kreditbanko (Banque Générale de Crédit Hongrois Ungarische Allgemeine Creditbank), Budapest, por „Literatura Mondo“:

NACIAJ BANKOJ:

Amsterdam: Amsterdamsche Bank
Bratislava: Slovenská Všeobecná Úverná Banka
Berlin: Direction der Disconto Gesellschaft
Bruxelles: Banque de Bruxelles
Christiania: Den norske Creditbank
Copenhague: Kobenhaven’s Handelsbank
Milano: Banca Commerciale Italiana
London: The National Provincial & Union Bank of England Ltd.
New-York: Guaranty Trust Comp of New-York
Paris: Banque de l’Union Parisienne
Sofia: Banque Balkanique
Stockholm: Skandinaviska Kreditaktiebolaget
Zürich: Schweizerische Bankgesellschaft

ANONCOJ:

GRANDAJ LAŬ INTERKONSENTO!

MALGRANDAJ:

PO DU EMPRESOJ LA PREZO DE UNU NUMERO!

PAGO NEPRE ANTAŬE!

Nia sola semajna gazeto estas la

ESPERANTO TRIUMFONTA

Internacia! Semajna! Neŭtrala!

Nepre abonu ĝin!

Abonejoj en ĉiuj landoj

Administracio:
Horrem bei Köln, Germ.

La evoluon de la grafikaj industrioj servas la interesa

MAGYAR GRAFIKA

(HUNGARA GRAFIKO)

BUDAPEST VI, ARADI-UTCA 8

Ĉiuj, kiujn interesas la grafiko de l’ arto, mendu ĝin! Unu numero kostas hungara K 250.—

MODERNAJ ROBINZONOJ!

? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ?

INTERNACIA FOIRO EN PRAHA

(Ĉeĥoslovakio)

Informojn donas: PRAŽSKÉ VZORKOVÉ VELETRHY Staroměststká radnice PRAHA

Esperanto korespondata!

PAN YAN

EN LA TUTA MONDO LA PLEJ BONAJ

VINAGRA KONSERVAĴO KAJ SAŬCO

Pro sia unika, tre agrabla gusto ili kam atingis lokon ĉe la publiko pli altan ol ĉiu alia.

La diferenco kuŝas ĝuste en tio, ke ili atingis la plej altan gradon de bonegeco.

Vendataj ĉie en boteloj de du grandoj je modera prezo

Solaj posedantoj:

MACONOCHIE BROSS., LTD
LONDON, E. 14

Könyves Kálmán

r.-t.

Fama eldonejo de reproduktaĵoj por artaj bildoj!

Desegnaĵoj, pentraĵoj de mondfamaj artistoj! Rekomendas siajn eldonaĵojn

Petu ilustritan prezaron!

Budapest VI, Nagymezö-utca 37-39

ESPERANTO SERVICE CORPORATION „ESKO“

500 FIFTH AVENUE NEW-YORK CITY

Telegrafa adreso: ESPERANTO NEW-YORK

Aĉeto, eksporto, importo kaj maklerado de ĉiuspecaj komercaĵoj

Katalogoj, prezaroj kaj specimenoj estos danke ricevataj

ORIENTO!

Havigu al vi tuj la interesplenajn literatur-historiajn verkojn, kun tri-koloraj etnografiaj kartoj, en plej konciza Esperanto, laŭditaj de ĉiuj:

LA BULGARA LANDO KAJ POPOLO
LA NAJBAROJ DE RUSLANDO

Kontraŭ 1 dol., 5 sv. fr., 10 fr. fr., 25 ĉ. kr., 500 g. mk. (laŭ la monvaluto de l’ mendinto) sendas rekomendite la aŭtoro:

IVAN H. KRESTANOFF

Dresden-A., Wintergartenstrasse 9. Germanujo.

Literatur'a
Mond'o

ALEKSANDRO PETŐFI

El La Poem'o'j De ALEKSANDRO PETŐFI

Fin'o De Septembr'o

La Vent'o

Kiel Strang'e Sonĝ'is Mi...

Majstr'o PAŬL’

La Bosk'et'o'n Bird'o Rav'as

Kant'o De La Hund'o'j

Kant'o De La Lup'o'j

Krist'nask'a Donac'o

Pri Kelk'a'j Faktor'o'j De La Nun'temp'a Rus'a Art'o

Rakont'o Pri KIŜ[2]

Sonĝ'o De La Mort'o

El Mi'a'j Re'memor'o'j

Ĉu Est'as Land’?...

La Kant'ist'o De L’ Mizer'o

Nov'a Sent'o

La Ov'o

Mond'literatur'a Observ'o

Bibliografi'o

Disput'o

Reklamaj Tekstoj